marksizmin tarihi

Marksizmin tarihsel gelişimine önemli eylemleri ve fikir adamlarıyla yer veren kronojidir.

1871 Paris Komünü
18 Mart - 28 Mayıs 1871 arasında Paris'te başgösteren devrimci ayaklanma, diğer deyişle tarihteki ilk sosyalist devrim denemesi. Fransa-Almanya savaşında (1879-71) Fransa'nın aldığı yenilginin ve III.Napoleon yöntimindeki ikinci imparatorluk'un çöküşünün hemen ardından gerçekleşti. 73 gün süren ayaklanmanın son haftasına girilirken direnişçiler kentin birçok yerine barikatlar kurdu. Paris Komünü hükümet güçlerinin 750, Komüncülerin 20 bin kayıp vermesiyle sona erdi. Karl Marx , Paris Komünü'nü kapitalizmden sonra sosyalizme geçiş sürecinin siyasal biçimi saydığı " proleterya diktatörlüğü"nün tarihteki ilk örneği olarak gördü ve kayıtsız şartsız destekledi. Lenin de Marx'ın bu görüşüne katılarak , Komün'ün bu yolla kendiliğinden bir proleterya diktatörlüğünü gerçekleştirdiğini vurguladı.

Vietnam Savaşı
Vietnam'ın kuzey-güney birliğini ve bağımsızlığını sağlamak için Ho Şi Minh önderliğinde 1955'te sırasıyla Fransa'ya , Japonya'ya ve ABD'ye karşı başlattığı savaş 18 yıl sürdü. Şubat 1966'da ABD'nin Kuzey Vietnam'a topyekün açtığı savaş ise 1973'te Kuzey Vietnam'ın zaferiyle sonuçlandı. Sahip olduğu tüm savaş teknolojisine rağmen ABD birlikleri tarihin en örgütlü direnişi karşısında büyük bir yenilgi aldılar. Savaş boyunca 46 bin ABD'li , 184 bin Kuzey Vietnamlı ve 925 bin Güney Vietnamlı yaşamını yitirdi. 1976'da , Kuzey ve Güney Vietnam'ın birleşmesiyle Vietnam Sosyalist Cumnhuriyeti kuruldu.

Küba Savaşı
Fidel'in 1956'da Che'nin de katılımıyla faşist diktatör Fulgencio Batista'ya karşı başlattığı gerilla savaşı , halkın da artan desteğiyle Batista'ya bağlı birliklere önemli darbeler indirdi. 30 Aralık 1958'de Che'nin Santa Clara kentindeki büyük çatışmadan zaferle çıkması sonrasında Batista 31 Aralık 1956'da Dominik Cumhuriyeti'ne kaçtı. Che 2 Ocak 1959'da Fidel ise 6 Ocak'ta Havana'ya girdi.

Şili Darbesi
Şili Devlet Başkanı Salvador Allende , 11 Eylül 1973'de gerçekleşen faşist darbes sırasında " La Moneda "ya (Başkanlık Sarayı)düzenlenen hava ve kara saldırısında yaşamını yitirmeden az önce Şili halkına radyodan şöyle hitap etmişti : "Sizlere seslenmek için bir kez daha elime fırsat geçeceğini sanmıyorum. Askerlerin gücü var ve bizleri ezip geçebilirler ama toplumsal gelişmelere engel olamazlar . Tarih bizimledir ve halk kendi tarihini yaratacaktır. Viva Chile!"

Mart 1917, St.Petersburg
Kanlı Pazar'ın yıldönümü.St. Petersburg'da düzenlenen greve polisin müdahale etmesi ve silahsız göstericileri taraması üzerine orada bulunan askerler ,grevci işçilere katıldı ve silahlarını polise çarlık rejiminin polislerine çevirdi. Daha sonra kışlasına dönen bu birliğin öteki birliklere de ayaklanma çağrısı yapması askerler arasında bir çatışmaya yol açtı.

Emiliano Zapata - Meksika köylü isyanı
Emiliano Zapata'nın 1911'de "Toprak ve Özgürlük" sloganıyla başlattığı gerilla mücadelesine geniş çaplı bir "toğrağa el koyma ve dağıtma" süreci eşlik etti. Bu süreçte direnen toprak sahiplerine karşı sert önlemlere başvuruluyordu. Zapatista olarak bilinen gerillalar topraklarını omuzlarında silahlarıyla ekip biçiyorlar , çağrıldıklarında baskın biçiminde çarpışmalara katılıyorlar ve eylem sona erince de topraklarına dönüyorlardı. Emiliano Zapata bazen çok kısa sürede çevresine binlerce savaşçı topluyor ve bunların giderlerini kentlerden aldığı vergilerle ya da zenginlerden topladığı paralarla karşılıyordu. Gerilla'nın başlıca silah kaynağı ise hükümet birliklerinden ele geçirilen tüfeklerdi.

Birgün gazetesinde yayınlanmıştır.

Friedrich Engels(1820-1895)
Alman sosyalist düşünür , kuramcı ve eylem adamı. Marx'la birlikte çağdaş sosyalizmin düşünsel ve siyasal temellerini attı. Marx'ın ölümünden sonra "Kapital"in 2. ve 3. ciltlerini tamamladı. Sosyalist hareket için Marksizmin bir dünya görüşü olarak yayılmasında Marx'tan daha fazla etkili olduğu kabul edilir.

Karl Heinrich Marx(1818-1883)
Alman sosyalist kuramcı ve önder. Yaşamını kapitalizmin eleştirisine ve devrimci mücadeleye adadı. Engels ile birlikte yazdığı " Komünist Manifesto " (1920) , çağımızın en etkili akımına adını ve temel siyasal programını verdi . Marksizm yalnızca bir kuram ya da yöntem değil , bütünsel bir dünya görüşünün ifadesi oldu.

Salvador Allende(1908-1973)
Şili devlet adamı , dünyanın seçimle iktidara gelen ilk marksist devlet başkanı. General Pinochet'in gerçekleştirdiği faşist darbe sırasında Başkanlık Sarayı'nda öldürüldü. Şili halkı çok sevdiği Salvador Allende'ye "Companero Presidente"
(Yoldaş Başkan) diye hiap ederdi.

Ho Şi Minh(1890-1969)
Vietnamlı marksist , gerilla lideri ve devlet adamı, 20.yüzyılın en etkili komünist önderlerinden "Ho Amca". Vietnam'ın özgürlük mücadelesine yaklaşık 30 yıl boyunca önderlik eden Ho Amca'nın Asya'da sömürgeciliğe karşı mücadelenin simgesi olduğu kabul edilir.

Josef Stalin(1879-1953)
Lenin'in ölümünden 2 yıl önce 1922'de SBKP Genel Sekreterliği'ne seçildi.1941-53 arasında da SSCB başbakanlığı yaptı. Çeyrek yüzyıl boyunca sınırsız bir otoriteyle yönettiği Sovyetler Birliği'ni dünyanın en güçlü iki ülkesinden biri haline getirdiği kabul edilir.

Lev Troçki(1879-1940)
Sovyet Devrimi'nin önderlerinden , komünist kuramcı ve eylemciydi. 1917-24 yılları arasında dışişleri ve savaş komiserliği yaptı.Lenin'in ölümünü izleyen iktidar mücadelesinde Stalin'e yenik düştüğü öne sürülür.1928'den itibaren aralarında Türkiye'nin de bulunduğu çeşitli ülkelerde sürgün hayatı yaşadı.1940'da meksika'da öldürüldü.

Frida Kahlo(1907-1954)
Meksikalı ressam , feminist ve Meksika Komünist Partisinin aktif militanı. Yerli kültürüyle gerçekçi , simgeci ve gerçeküstücü tarzları birleştiren kendine özgü bir üslup yaratmıştı. Özellikle kendi portrelerinde çektiği fiziksel acıları simgesel bir üslupla tuvale yansıtmada eşsiz bir ressam olduğu kabul edilir. 47 yaşında yaşama veda etmeden önce " Maya tanrılarından yardım isteyerek " günlüğüne şöyle yazmıştır. " Umarım neşe içinde giderim ve umarım bir daha geri dönmem."

Vladimir iliç Lenin(1870-1924)
1917 Sovyet Devrimi'nin esin kaynağı ve önderi Marksist düşün , siyaset ve eylem adamı. ilk başkanlığını yaptığı(1917-24) Sovyet Devletinin temellerini attı , dünya işçi hareketinin yeni öncü örgütü olarak Komintern'i(III.Enternasyonel)kurdu.
Tarihin en büyük devrimcilerinden biri ve Marx sonrasi dönemin en etkili sosyalist düşünürü olarak kabul edilir . Marx'ın kuramlarına yaptığı katkılardan ötürü 20.yüzyılda komünist hareketin dayandığı ideolojik ve siyasal platform genellikle " Marksizm-Leninizm " olarak anılır.

Clara Zetkin(1857-1933)
Alman komünist önder ve kadın hakları savunucusu , " Spartakistler " adlı devrimci yeraltı grubunun kurucularından.Almanya Komünist Partisi'nde (KDP) ve Komintern'de önemli görevler üstlendi.26-27 Ağustos 1910 'da Danimarka , Kopenhag'ta toplanan uluslararası sosyalist kadınlar konferansı'nda 8 Mart 1857'de bir tekstil fabrikası yangınında ölen kadın işçilerin anısına 8 Mart'ın " Dünya Kadınlar Günü " olarak kutlanması önerisini getirdi ve öneri oybirliğiyle kabul edildi.

Mao Zedong(1893-1976)
Çinli marksist kuramcı , asker ve devlet adamı. Çin komünist partisi'nin (ÇKP) 1935'ten başlayarak fiili liderliğini i 1943'ten ölümüne kadar da resmen başkanlığını yapmıştır. 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanan devrim mücadelesine önderlik etti. Ölümüne değin Çin'deki gelişmeleri derinden etkilediği ve "yeni Çin'in mimarı" olduğu kabul edilir.

Emiliano Zapata(1879-1919)
Meksikalı devrimci ve halk kahramanı. Meksika devrimi sırasında ve sonrasında(1911-17) yürüttüğü gerilla savaşıyla tanındı. 20.yüzyılın en büyük köylü isyanının önderi olarak kabul edilir.

Subcomandante Marcos(? - 1957)
Meksikalı neo-liberalizm karşıtı savaşçı. Zapatist Ulusal Kurtuluş Ordusu ( EZLN ) sözcüsü ,1 Ocak 1944'de Meksika'nın Chiapas eyaleti ormanlarında neo-liberalizme karşı silahlı ayaklanma başlatan EZLN komutanlarından.

Celia Sanchez Mandula(1920-1980)
Küba Devrimi öncesi gerilla komutanı , devrimden sonra Bakanlar Kurulu Başkanlık Sekreteri , Fidel'in silah arkadaşı , yoldaşı , aşık olduğu kadın .

Mikhail Petroviç Minin(1922-2008)
Nazi imparatorluğunun sonunu hazırlayan askerlerden. Reichstag'ın ( Almanya Parlementosu) çatısına kızıl bayrağı diken 23 yaşındaki gürcü kökenli bir kızılordu askeri.

Birgün gazetesinde yayınlanmıştır.

(bkz: kopyala yapıştır yazarlığı)