ali şir nevai

15. yüzyıl divan edebiyatı şairlerindendir. ferhad ü sirin, leyla vü mecnun, mecalis'ün nefais (güzellik meclisi), mizaü'l evzan (vezinlerin ölçüsü) sanatçının önemli eserleridir. fakat asıl önemli eseri muhakemet'ül lügateyn'dir. bu eseriyle çağatay türkçesi'nin farsçadan geri kalmayan güçlü bir dil olduğunu savunmuştur.

edebiyattaki 2. türk milliyetçisidir.pek muhterem bir zattır.

ilk hamse sahibi.

eserlerinin bir kısmı:

1. bedayiü'l- bidaye
2. nevadirü'n nihaye
3. hazayinü'l maani: bu eseri de 4 divandan oluşur.
a. garayibü's- sıgar
b. nevadirü'ş- şebab
c. bedayiü'l- vasat
d. fevadü'l- kiber
4. muhkemetü'l lügateyn
5. hamsesi. bu hamseleri oluşturan divanları da şunlardır.
a. hayretü'l- ebrar
b. ferhad ve şirin
c. leyla ve mecnun
d. sab'a-i seyyar
e. sedd-i iskenderi
6. tarih-i müluk-ı acem
7. mecalisü'n- nefayis
8. hamsetü'l evzan
9. halat-ı pehlevan muhammed
10. lisanü't tayr
11. seb'at abhur
12. halat-ı seyyid hasan risalesi

şiirdeki üstadları "lütfi" ve meşhur mutasavvuf "Abdurrahman cami"dir. ilim, fen, sanat ve müzik eğitimini sürdürürken bir yandan da ilk gazellerini yazmaya başladı. nevai şiire lirik gazellerle başladı ve 1465-1466 yıllarında ilk divanı tertip edildi. türkçeyi ve farsçayı çok iyi kullanan ve döneminin dışına taşmış bir şairdir.

en yakın arkadaş hükümdar hüseyn-i baykara'dır.

ali sir nevai dort divanını hazainul maani'de toplamıstır.

Muhakemet'ul Lagateyn isimli eseri hem cagatayca'nin guzel bir ornegi hem de bir fikir eseridir. Ali sir nevai bu eserinde Turkce'nin farsca'dan ustun bir dil oldugunu ispatlamistir. 15. yuzyilda Turkistan'da yasamis bu buyuk sair, bilgin ve fikir adami hakkinda sirri levend agah isimli arastirmaci cok muhim bir kulliyat yayinlamistir.

çağatay edebiyatının kurucusu ve en önemli temsilcisi olan şairdir.

horasan hükümdarı hüseyin baykara'nın vezirliği yapmış devlet adamı ve şair. otuzdan fazla edebi değeri oldukça yüksek eser vermiştir. eserlerinin çoğu türkçedir. tüm hayatını türkçenin farsça ve arapçadan edebi yönden daha üstün bir dil olduğunu kanıtlamakla geçirmiştir.

muhakemetü'l lügateyn adlı eserinde de türkçe ve farsçayı karşılaştırarak incelemiştir. ancak onun tutumu öz türkçecilik değildir. eserlerde ağırlıklı olarak türkçe kelimelerin kullanılmasının önemini vurgular. tükçeyi ön plana çıkarmayı özellikle edebi dilin türkçe kelimelerden oluşmasını öngörür.

şiirleriyle 2. beyazit, yavuz sultan selim gibi sultan şairleri etkilemiştir. ayrıca ahmet paşa, baki, şeyh galip, fuzuli gibi anadolu coğrafyası divan edibiyatı şairleri üzerinde de etkisi büyüktür..

dedim: ceneni tutup, sakaklarindan opem,
gozune, kasina kurban, gozkapaklarindan opem.
gul yuzunu koklayip dudaklarindan opem,
eger yok, yok, yok dersen ayaklarindan opem.

(ozbekce'den ceviri, alinteri*)

ali şir nevai'nin dördü türkçe, biri farsça olmak üzere beş divanı vardır. türkçe divanlarının genel adı hazain-ül-maani'dir.

türkçe divanlar, sırasıyla;
1) garaib-üs-sıgar: çocukluğunda yazmış olduğu şiirlerden meydana gelmiştir.
2) nevadir-üş-şebab: gençliğinde yazdığı şiirleri ihtiva etmektedir.
3) bedayi-ül-vasat: olgunluk devresine ait şiirleri bu eserde toplamıştır.
4) fevaid-ül-kiber: yaşlılığında söylemiş olduğu şiirlere ayrılmıştır.

ali şir nevai'nin diğer eserleri şunlardır:

1) hayret-ül-ebrar: islam ahlakı, tasavvuf, iman, adalet, doğruluk, ilim, cehalet, yiğitlik, edeb gibi konular üzerine yazılmış, manzum makale ve hikayelerden müteşekkil bir mesnevidir.
2) ferhad ve şirin.
3) leyla ve mecnun: nevai'nin üçüncü mesnevisidir. bu mesnevi, nizami'nin ve hüsrev-i dehlevi'nin izinde yazılmış olmakla beraber, olayların psikolojisi, tasviri ve sosyal hayat içinde işleyişi bakımından tamamiyle orijinal, milli ve mahalli bir eser görünüşündedir. hikayede şahısların ve olayların tasviri, kelimelerle yapılan bir tablo halinde, adeta orta asya hayatını ortaya sermektedir.
4) seb'a-i seyyare: bu mesnevi, meşhur sasani hükümdarı behram-ı gur'un hikayesidir. daha çocukken babası tarafından medain'den çıkarılan ve babasının ölümünden sonra çıkan taht kavgaları arasında, bir ordu ile medain'e gelerek hükümdar olan behram-ı gur'un yaptığı savaşlar, av maceraları bu mesnevinin mevzuunu teşkil etmektedir.
5) sedd-i iskenderi: bu mesnevi, zülkarneyn aleyhisselamın hayatını, fetihlerini, kahramanlıklarını ve adaletini anlatan bir iskendernamedir. beş mesnevisinden meydana gelen hamse'si ile türk edebiyatında ilk hamse yazan da ali şir nevai'dir.
6) lisan-üt-tayr: büyük alim feridüddin-i attar'ın mantık-ut-tayr'ına nazire olarak yazılmış, 3500 beytten meydana gelen tasavvufi bir eserdir.
7) muhakemet-ül-lügateyn,
8) mecalis-ün-nefais: bu eser, türk edebiyatında ilk defa ali şir nevai tarafından yazılan bir şairler tezkeresidir ve pek çok şair tarafından örnek alınmıştır.
9) mizan-ül-evzan: türkçe olup, bu eserde, orta asya türk nazım şekilleri hakkında bilgiler ve örnekler verilmektedir.
10) nesaim-ül-mehabbe: orta asya'da yaşayan velilerin hayat ve menkıbelerini anlatan bir tezkiret-ül-evliya'dır. tasavvufun türkler arasında nasıl karşılandığı, büyük velilerin türklerden nasıl saygı ve sevgi gördüğü, türk tasavvufu hakkında bilgiler veren bu eserde, özellikle halk psikolojisi bakımından önemli çizgiler vardır.
11) nazm-ül-cevahir (türkçe),
12) hamset-ül-mütehayyirin,
13) tuhfet-ül-müluk (farisi),
14) münşeat (türkçe),
15) sirac-ül-müslimin,
16) tarih-ül-enbiya (türkçe),
17) mahbub-ül-kulub fil-ahlak,
18) seyf-ül-hadi ve rekabet-ül-münadi.

gazel / ali şir nevai

bahâr boldu vü gül meyli kalmadı könlüm
açıldı gonce vü likin açılmadı könlüm

yüzün hayâli bile vâlih irdi andak kim
bahâr kelken ü kitkenni bilmedi könlüm

yüzün nezâresi de mahv ü mest idi ya'ni
ki gül çağıda zamâni ayılmadı könlüm

nevai gonce tilep könlüm ağzın etti heves
eğerçi tapmadı likin yanılmadı könlüm

Türk Edebiyatındaki ilk tezkire örneğinin yazarı.

15. yüzyıl divan şairidir.
çağatay edebiyatının en ünlü şairidir.
lirik, canlı bir anlatımı vardır.
platonik ve romantik aşkı işler.
tasavvuftan etkilenmiştir. ama din dışı konuları işler.

adam yazmış başka da birşey yapmamaış ama iyi ki yazmış.
türk dili edebiyatı bölümlerinde neredeyse 1 yıl boyunca işlenen adam. ha aklında ne kaldı 1 yıl işlemişsiniz derseniz cevap dahi veremem oturur kalırım. divan edebiyatı ağır be hacı! *

çağatayca eserleri ile osmanlı padişahlarının dikkatini çekmiş edib.

Muhakemetü'l-Lugateyn adlı eserinde türkçe nin farsça dan daha üstün olduğunu savunmuştur. ayrıca anadolu dışından türkçe şiir yazan ilk divan şairdir.

tde bölümü öğrencilerinin başını çok ağrıtanlardan biri. yazmış da yazmış arkadaş!

''türkçe nin derinliklerine daldığımda 72 bin alemden daha derin bir alemle karşılaştım'' diyen hamse sahibi büyük edebi kişilik.

Çağatay edebiyatının kurucularından. Muhakemet- ül lügateyn, mecalis- ün nefais ve miza ül evzan ve şehrengiz önemli eserleri.

çağatayca edebiyatının oluşmasının müsebbiplerindendir.

bir zat oğlunu, eğitip öğretmesini istemiş, oğlunuz kaç yaşında demiş, adam 7 yaşında demiş, 7 yıl geç kalmışsınız diye veciz bir cevap vermiş, yani eğitimin öğretimin yaşı yoktur manasında güzel bir tashih. özbektir ayrıca.

Tezkiresi ile ünlü şair.

--spoiler--

“Türk’ün bilgisiz ve zavallı gençleri, güzel sanarak Farsça şiir söylemeye özeniyorlar. Gerçekten bir insan iyi ve derin düşünse Türkçede bunca zenginlik dururken, bu dilde şiir söylemenin, hüner gösterenin daha yerinde ve kolay olacağını anlar.”

--spoiler--

9 şubat; doğum günü olan şair. iyiki doğmuştur.