a man for all seasons

1966 yapımı fred zinnemann filmi. paul scofield, wendy hiller, orson welles, robert shaw, john hurt ve corin redgrave başlıca rollerde. film o yıl 8 oscar adaylığı kazanmış, wendy hiller ve robert shaw'ı eli boş gönderip, en iyi film ve yönetmen dahil olmak üzere 6 dalda ödül kazanmıştı.
http://www.imdb.com/title/tt0060665

Robert Bolt'un VIII Henry dönemini ve thomas moore'un idamını anlatan oyundaki ahlak bütünlüğü ve bozulmasını incelersek eğer:

thomas more hiçbir şekilde inançlarından ödün vermeyen ve ahlak bütünlüğünü (morality integrity) tam anlamıyla koruyan bir karakterdir. oyunun sonuna kadar kendi inançları doğrultusunda olan ahlak bütünlüğünü koruyor. ne olursa olsun aile uğruna bile olsa bundan vazgeçmiyor. zaten oyun boyunca ayartılmaya çalışıldığı için, sürekli fikrini değiştirip yemin etmesi için baskı olduğu için bir jesus figürü de sergiliyor. ona göre tanrı is a ultimate judge ve ne olursa olsun değerlerden kesinlikle ödün verilmemeli. yani diğer bir değişle çok güçlü ahlak kuralları inancı var. onun aksine richard rich de fırsatçı, yükselmeyi çok isteyen, üne çok önem veren ve ahlak değerlerine pek önemsemeyen bir karakter. oyun ilerledikçe yavaş yavaş kaybolan bir ahlak durumu söz konusu. öncelikle yükselmek için thomas more aleyhine cromwell'e casusluk yapıyor. ve ayrıca mahkemede de yalan yere şahitlik yapıyor. more idam edilip öleceğine değil fakat onun unvan uğruna ahlak değerlini satmasına (he becomes attorney general for whales) çok üzülüyor. bir yanda ahlak değerlini uğruna her şeyini kaybeden bir figür, diğer bir yanda ün ve unvan için ahlak değerlini satan bir karakter var.

sadece richard rich açısından bu olaya bakmak doğru olmaz tabiî ki de. bütün clergy dahil bütün halk yanlış olan bir şeyi kabul ediyorlar, ve buna karşı direnen bir karakteri de bu yüzden suçluyorlar. yapılan yanlış şeyin karşısında duran dürüst insan onları rahatsız ediyor, yaptıkları şeyin yanlış olduğunu akıllarına getiren bir figür var karşılarında. bir diğer yanda arkadaşı olmasına rağmen ölümden ve mevkisini kaybetmekten korkan norfolk var ki doğruları bilmesine rağmen mahkemede onu yargılıyor.

oyunun tarihsel geçmişi: oyun kral henry viii döneminde geçer. henry abisinin dul eşi catherine'le evlenir. evliliklerinden krallığın devamı için bir erkek çocuk olmayınca henry boşanmak ister. tanrı'nın kurallarına uymayıp abisinin dul eşiyle evlendiği için lanetlendiğini düşünür. anne boleyn'e aşık olup onunla evlenmek ister. fakat catherine'ı boşayıp anne ile evlenebilmek için papanın onayına ihtiyacı var. papa clement viii henry'nin bu istediğini geri çevirir, onaylamaz. henry'nin chancellor'u olan cardinal wolsey roman katolik kilisesini ikna etme konusunda başarısız olur. sonuç olarak onun yerine sir thomas more geçer. papa'nın karşı çıkmasından dolayı henry ingiltere kilisesini kurar ve kendisine de "the supreme head of the church in england" ünvanını verdirir. daha sonra da ingiltere'de yaşayan herkesin hazırlanmış olan succesion'ı herkesin tanıma zor unluluğu getirilir. bunun maddeleri ise *papa'nın otoritesini inkar etmek, *bütün rahip topluluğunun papa'nın buyruğu altından çıkması * henry ve anne'den olan çocukları ingiltere'nin varisi olarak tanınması.

bunu tanımayan herkese çok büyük cezalar verilmesi kararı da alınmıştı. bütün clergy rahip kısımı bunu kabul etmek için zorlanınca thomas more'da bulunduğu pozisyondan istifa ediyor. henry her ne kadar istifasını kabul etse de more'un act of supremacy 'i üzerine yemin etmesini istiyor. fakat o kabul etmiyor ve rüşvet almakla, bishop fisher'ı kıralın üstünlüğünü kabul etmemesi konusunda etkilemekle ve ayrıca hainlikle suçlanıp idam edilen elizabeth barton'la birlik olma konusunda suçlamıyor. sonunda mahkemede yüksek hainlik ve richard'ın verdiği yalan ifadeden suçlu bulunarak idam ediyor.

bütün bu tarihsel context oyunda aynı şekilde işlenmiştir, tabii ki konuşulanlar birebir doğru olmasa da olayların içeriği ve sıralaması doğru gitmiştir. ayrıca son sahnedeki court scene de gerçek tarihi belgelerden alınmış bire bir karakterlerin söylediği cümlelerdir.

1966 tarihli, en iyi film oscar ödülü sahibi yapımdır. utopia' nın yazarı, 16. yy. düşünürlerinden, çoğu çevre tarafından tarihin ilk komünisti olarak kabul edilen, sovyet rusya' da büstü dikilmiş, vatikan' ın aziz ilan ettiği nadir ingilizlerden, hakkında saydıklarımız kadar değişik ve iç içe geçmiş fikirlerin ve düşünüş biçimlerinin tek bünyede toplanmış hali thomas more' un yaşamına dair ve viii. henry tarafından idam ettirilmesine varan olaylar dizisini anlatan; ancak bunları yaparken din-devlet, adalet-doğru, hırs uğruna kişiliğinden ödün verme-hayatını feda etmek uğruna doğru olduğuna inanma gibi bir kısım ikilemler hakkında yer yer çok net, yer yer ise üstü kapalı ve insanı düşünmeye teşvik eden mesajlarla dolu bir film. aziz thomas düşünerek doğru olana ulaşmayı ve inandığı doğruları her ne olursa olsun savunan bir kişilik çizerken, rich karakteri ise hedeflerine ve hırslarına ulaşabilmek uğruna t. more' u örnek almaktan vazgeçmiş, kişiliğini güç sahiplerinin avuçlarına bırakmış bir kişilik çizmekte. film kimi anlarda modern örneklerden v for vendetta tadında mottolar sergiliyor ki, modern zamanda doğru olmanın, dürüst kalabilmenin erdem sayılmasının nedenleri de bu satır aralarında gizli sanırım.

filmden alakasız bir çeviri olarak,

(bkz: her mevsim gideri var)

one eye on the shadows, protecting his fellows,
from sun up till the moon on his back.
sends the villains to hades, a hit with the ladies
a stallion, in the sack.

you cant get your life back, when right follows left jack,
the more you see, the less you know.
when others would leak it, his service is secret.
plays god when its your time to go.

[chorus:]
queen and country safe and sound, with villains six feet under ground.
and no one knows cause no ones found any trace of a man for all seasons.
loves 'em and leaves 'em alone....so alone
and you and i wouldn't have a clue, whose doing what, why, when and who, up the creek with no canoe,
watch out for the man for all seasons, loves 'em and leaves 'em alone......so alone (but safe at home)

from the house of lords saving norfolk broads,
commoners and landed gentry.
his word is bond with a brunette or blonde, baby its so elementry.
for the man never ends, stop your life with one stare,
see the film you'll know how it goes
but this aint no fiction, just check the diction, quid pro quo, a pro's pro.

hey fellas, don't be jealous, when they made him they broke the mould. so charismatic, with an a automatic,
never prematurely shooting his load.

[chorus]

but safe at home [x6]

[chorus]

(bkz: robbie williams)
(bkz: johnny english)

türkçe'ye orijinal adının kastettiğinin tam tersini çağrıştıracak şekilde "her devrin adamı" adı ile aktarılmış olan kaliteli film.

ne ödül aldıysa anasının ak sütü gibi helal olsun filmi. büyük film.

thomas more'u konu alan bir tarihi filmdir. the tudors dizisi meraklılarına özellikle önerilir.