erlik han

(bkz: erleg han)

türk mitolojisi'ne göre ülgen'in kardeşi ve yeraltı tanrısı. sık sık ibrahimî dinlerdeki şeytanla karıştırılan ama alâkası olmayan.

erlik han eski türklerin ve moğolların inancı tengricilikte yeraltı aleminin efendisidir. (yeraltı alemi=yerlik/erlik). tengri'nin oğlu (günümüzde iblis olarak kullanılan bir tür cin) olmasına rağmen kötülüğü simgeleyen bir tanrı ruhudur.
altayların bir yaradılış efsanesine göre erlik han, dünyanın yaradılışında tengri'ye karşı fenalık yapmış ve tengri onu ceza olarak yeraltı âleminin efendisi yapmıştır.
erlik han, yeraltı âleminin en alt katında yeşil demirden bir sarayda, gümüşten bir tahtın üzerinde oturur. orada kendine koyu kırmızı parlıyan ve çok az ışık veren bir güneş yaratmıştır. emirinde dokuz semerli boğası vardır.
tanrıya fenalık eden erlik han lanetlenmiştir, tanrı "sen bana hile düşündün, fenalık ettin, senin halkın da hep hileciler, fenalık düşünenler olsun der." ve yarattığı karada dokuz dallı çam ağacının dokuz dalından kendi halkını türetir.erlik bu halk benim olsun der tanrıya.tanrı da ona git kendi halkını kendin bul deyip erlik'i geri çevirir. tanrının halkının bu agacın yalnız doğuya bakan 5 dalından istifade etmelerine izin verilmiştir. kalan 4 dal yasaklamıştır. erlik gidip bu halkı baştan çıkarır. erkek olan törüngey ile dişi olan eje, erlik'in şu sözüne kanarlar "bu 4 dal aslında size yasak değildir, meyveleri de pek tatlıdır. dilediğinizce yiyin." erlik sonra ağaca bekçi bulunan yılan uyurken ağzına girer ve ağaca çıkar, eje'ye müsaade ettiğini söyler. bunun üstüne eje meyveden yer, törüngey'in de agzına sürer. tanrı durumu fark eder ve erlik'i yer altına gönderir. eje'ye "sen benim sözümü tutmadın bundan sonra gebe kalasın ve doğum sancıları çekesin" der. yılana "sen benim sözümü tutmadın, bundan böyle şeytan diye bilinesin, herkes seni ezmeye öldürmeye çalışsın" der. törüngeye "sen benim sözümü tutmadın, 9 kızın 9 oğlun olacak ve hepsinden sen sorumlu olacaksın, insan neslini sen çoğaltacaksın"der. "hepinizi hanemden kovuyorum, dünyaya gönderiyorum, burda sizi ben beslerdim, ben korurdum, artık kendinizi besleyip koruyacaksınız, bir dahada sesimi duymayacaksınız" diye ekler. böylece erlik insanoğluna ilk kötülüğünü etmiş olur.
kıranları yapan tanrıdır.

erlik han tasarımı

erlik; sağlam gövdeli, atletik yapılı yaşlı bir varlık olarak düşünülür. gözleri, kaşları kara renklidir. çatal sakalı dizlerine değin uzanmıştır. yaban domuzunun azı dişlerine benzeyen bıyığı kulakları üzerine yerleşmiştir. kara ve kıvırcık saçlıdır. çenesi tokmağa, boynuzları ağaç köklerine benzer. kana benzer parlak yüzlü erlik'in, kara demirden kılıcı ve kalkanı vardır. bineği kara at ya da kara boğadır (belki de öküz). erklig kan, eski uygur sanatında boğa ya da öküze binmiş olarak tasvir edilmiştir ki bunu, osmanlı kozmolojisindeki dünyanın öküz üstünde durduğunu anlatan efsane ile aynı köke bağlamak mümkündür.

erlik han'ın çocukları

erlik'in yedi -ya da dokuz- oğlu, dokuz kızı vardır. dokuz oğlu, adlarıyla birlikte şunlardır: karaş, mattır, şıngay, kömür kan, badış biy, yabaş kan, temir kan, uçar kan, kerey kan.
altay şamanizmine göre erlik'in oğulları yer altına inen şamana yol gösterirler. erlik ve oğulları için zayıf ve hasta hayvanlar kurban edilir. çünkü altaylılar'ın inançlarına göre erlik, kötü (zayıf ve sakat) kurbanlardan hoşlanır. erlik'e asla at kurban edilmez. ayrıca, erlik'i simgeleyen şeyler ve tasvirler yapmak yasaktır. erlik han'ın oğulları her zaman babaları gibi kötü değildir. bunlar, kötü ruhlardan insanları korurlar. babaları için yapılan kurban törenlerinde hazır bulunurlar ve töreni yöneten kamın erlik han'ın yanına gitmesine öncülük ederler. yeryüzündeki görevlerinden ayrı olarak erlik'in oğulları yer altındaki gölleri, ırmakları, denizleri yönetirler...
kızları kara kızlar kuttörenleri sırasında kamları baştan çıkarıp, onların başarısız olmalarına neden olurlar. erlik ile iletişime geçen kamlara kara kam denir.
erlik'in kızları, kam gök tanrı'ya (=ülgen'e) kurban vermek için göğe çıkarken, kamı yataklarına çağırıp yolundan alıkoymağa çalışırlar. kam, işini unutup erlik'in kızlarının cilvelerine kanarsa başka ruhlarca cezalandırılır ve tanrı'nın kurbanı kabul etmesi işi de tehlikeye düşer. erlik'in kızlarından ikisi sekiz gözlü kiştey ana ile erke solton'dur.

erlik han'ın mamutları

sibiryanın kuzeyinde yaşıyan ve doğaya bağlı bir yaşam sürdüren türk halkı dolganlarda anlatılan bir efsaneye göre, erlik han mamutları yeryüzünden alıp yeraltı alemine götürmüştür. mamutlar orada pis kokuların, sıcağın ve karanlığın içinde erlik han'a hizmet etmek zorundadırlar. eğer bir mamut oradan kaçıp tekrar yeryüzüne ulaşmaya çalışırsa derhal buz kesilip ölür.
wilhelm radloff dolganların bu efsane ile, ara sıra tundra'nın binyıllardır çözülmemiş buzunun içinden dışarıya sarkan mamut cesetleri bulmalarına açıklama uydurduklarını kestirmiştir.

kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Erlik

1931 yılında liselerde okutulmak için hazırlanan meşhur ders kitâplarında ve bahaeddin ögel'in türk mitolojisi adlı eserinde yerlig olarak geçer. aynı zamanda radloff'un iptidaî altay türkleri arasında yaptığı bir gezinin yazılı kaydı olan sibirya'dan adlı seyâhatnâmesinde belirtilen yaradılış destânının ana kahramanlarındandır.

yunan mitolojisindeki karşılığı "hades", sümerler'deki karşılığı "ereşkigal", mısır medeniyeti'ndeki karşılığı "seth", roma mitolojisi'ndeki karşılığı ise "pluton" olan türk mitolojisindeki kötülük ve yeraltı tanrısı...

--spoiler--
Erlik korkunç bir ihtiyardır. Gözleri ve kaşları kömür gibi kara, çatal sakalı dizlerine kadar uzamıştır. dokuz oğlu iki kızı vardır. Kurban olarak koyu renkli at kesilir. insanlara kötülük eden bir yer altı tanrısıdır. Mitlerde Erlik tasvir edilirken körük, çekiç ve örs motifleri de birlikte geçer . Erliğin yer altında damı demirden, ocağı balçıktan yapılmış bir sarayı vardır. Bu sarayın önünde gümüşten bir tahtı vardır. Kılıcı yeşil demirden, kalkanı yassı demirden yapılmıştır. Eyerlenmiş dokuz boğası vardır .
--spoiler--

http://tarihturklerdebasl...urk-mitolojisi-unsurlari/
http://tarihturklerdebasl...tlerle-karsilastirilmasi/

TÜRK MiTOLOJiSiNDE KÖTÜ YERALTI RUHU.

--spoiler--
Şamanistlere göre, karanlık alemi olan yeraltında genellikle korkunç ve kötü ruhlar yaşar. Altaylılar bunlara kara töz “kötü ruh”, kara neme “kötü nesne” ya da genellikle tümengi töz adını verirler. Yeraltında yaşadıklarına inanılan ve birtakım korkunç şekillerde düşünülen ayna, ada, aza yör, üzüt, yek ve benzeri gibi ruhlar da vardır. Kötü ruhların başında, yeraltı dünyasının hakimi sayılan Erlik Kan gelir. Uygur metinlerinde Erklig Kan “güçlü han” diye geçen Erlik, Budistlerde yeraltı hükümdarı olan Yama’ya eşittir. Minusinsk bölgesindeki Türklerin irle Kan ya da il Kan’ı, Buryatların Erlen Kan’ı da Erlik Kan’dan başka bir şey değildir. Yakutlarda yeraltının hakimi olarak anılan Arsan Duolay’ın Erlik’i simgelediği söylenir.Priklonskiy’e göre, Yakutlarda yeraltı hükümdarı olarak geçen Buhar Dodar, bir boğanın sırtında düşünülür. Kara-Kırgızlarda kötü ruhların hakimi olan Arman ise, Farsça Ahriman’dan gelmektedir.
Altaylılara göre Erlik, yeraltının en alt katında kara çamur ya da başka bir söylenceye göre, kara demirden yapılmış bir sarayda, kara bir taht üstünde oturur. Şaman dualarında Erlik’in korkunç bir varlık olarak betimlendiğini görüyoruz.Ayrıca yeraltındaki bir ırmakla onun kıyılarında yaşayan korkunç canavarlardan da söz edilir. Altaylılar en büyük felaketleri, kızamık, kızıl, tifo gibi hastalıkları, hayvan kırgınını ondan bilirler. Altaylılarca Erlik kendisine kurban sunulmasını sağlamak için bu gibi işleri yapar. Erlik Şaman dualarında Kayra Kan “kesici han” diye anılır. Zira, denildiğine göre, altaylılarda iplik gibi düşünülen ruhu onunkestiğine inanılır. Erlik insanın canını alıp yeraltına götürür; orada sorguya çektikten sonra kendi emrinde kullanır. Erlik’e giden yolda pudak denilen engeller vardır. Şaman bu engelleri, ancak büyük bir çaba harcayarak aşar. Erlik’i simgeleyen put ya da resimler yapılmaz.
1. Erlik’in 7 veya, başka bir söylenceye göre 9 oğlu vardır: taş bilekli Bay Bahadır, Karaş, bakır bilekli Kerey Kan, Uçar Kan, Yabaş Kan, Kömür Kan, Şedey Kan. Erlik’in oğulları

KARA-HAN (KAYRA-HAN)
yeraltındaki bütün kötü ruhları yönetirler. Denildiğine göre bunlar, yeraltına inen Şamana yol gösterir, babaları ile Şaman arasında aracı rolü oynarlar. Bunlar koruyucu ruh olarak da saygı görürler. Altay halklarında Erlik ile oğullarına zayıf ve hatta hasta hayvanlar kurban edilir. Köyün kuzeyinde, dikenli çalılık bir yerde hazırlanan kurban yerine tayılga denir. Erlik’e hiçbir zaman at kurban edilmez. Ona ve oğullarının adına çoğunlukla kara boğa ya da inek kesilir. Erlik’in oğullarından Karşıt’ı simgeleyen, kara çaputtan yapılmış 9 şeritli bir bebek, çadırın içinde, kapının sol tarafında bulunur.
2. Altay Şamanlarının aktardığına göre, Erlik’in 8 ya da 9 kızı vardır. Bunların belirli bir görevi yoktur. Oyun oynar, dans eder ve yeraltına inen Şamanı kandırıp, babalarına getirilen kurbanı kapmaya çalışırlar. Dualarda kara yüzlü, kara saçlı ve şehvetli varlıklar olarak betimlenirler.
3. Yeraltında yaşayan ve aslında ölüm ya da ölü ruhları olan diğer varlıklara gelince, bunlar çeşitli adlarla anılırlar. Lebedlerde aza denilen kötü ruhun baskısı altında bulunan bir kimseyi kurtarmak için, Şaman tarafından kara renkli bir hayvan kesilir. Teleütlere göre üzüt, ölünün, kırkı çıkıncaya kadar mezarlıkta yaşayan ve ara sıra eve girmek isteyen ruhudur. Onu Şamandan başka kimse göremez. Gerek aza, gerekse üzütün kasırgada bulunduğuna inanılır. Aynı zamanda hastalık yaratan bu ruhları, Şaman özel bir ayin yaparak uzaklaştırmaya çalışır. Altay Türkleri ile Telengitlerde geçen körmözler de ölü ruhları olup insanın ruhunu kapmak suretiyle hastalığa neden olabilirler. Altay Türklerindeki bu ruhlara, Yakutların Abası ve Yör dedikleri ruhlar eşittir. Bunlardan Yörün menerik denilen ruh hastalığını yarattığı söylenir. Kötü ruhu ancak Şaman uzaklaştırabilir.
--spoiler--

islam dininde ki şeytan ile aynı değerdedir.

saygı duyduğum tanrılardan birisi.

Cengiz han savasları sırasında siyah renkli bir atı ordunun icine bırakırmıs. Bunun erlik hanın atı olduguna inanılır, erlik hanın orduya yardım ettigi dusuncesiyle cengiz hanın orduları cosarmış.

bir gnc oyunuydu duruyor mu bilemiyorum.

Cengiz han'ın savaşlar esnasında bıraktığı siyah at ile alakası yoktur. Ki cengiz han siyah at bırakmaz. Beyaz at bırakır. Kızagan han içindir bu at.

Erlik han öfkesi ve nefreti ile kalbi işler. Ruhu iyi olmayanları yer altına alarak keyfine bakar.

Erleg yada yerlig/erlig han olarak bilinir türk mitolojisinde yeraltı ve kötülük tanrısıdır erlig atletik vücutlu kara saçlı kara gözlü yaşlı ve çok güçlü bir tanrıdır marvel comics tarafından çizgi romana aktarılmıştır en az eternal ırkı kadar gelişmiş ve güçlü olan tenger ırkından gelmektedir loki ile müttefikliği vardır doctor strange thor ve herkül ün meceralarında görünür avengers a karşı savaşmışlığı vardır.

iblis.

görsel

Su eski turk mitolojisi diye altay zırvalarını yutturmak istemek ne kadar gerçekçi?

Eski Türk mitinde “şeytan” veya “yılan”a karşılık biri gibidir. Okunduğunda o döneme göre böyle bir destansılığın varolması insanı şoke etmekte.

türk paganizminde ölüm ve tamu tanrısıdır. yunan yansınması hades, mısır yansıması anubis'tir.