anadolu'nun ortasında bir rus köyü

anadolu'nun tam ortasında konya'nın tuzlukçu ilçesine bağlı bir köy var.
gürsu köyü...
görsel

işte bu köyün eski adı: cigidiya köyü'dür...

kurtuluş savaşımız sırasında sovyetler birliği'nin ankara büyükelçisi olan ve mustafa kemal atatürk'ün iyi bir dostu olan semyon ivanoviç aralov, bir sovyet diplomatının türkiye anıları adlı kitabında bu köyden de bahseder.

--- spoiler ---
“bir gün mustafa kemal’le konuşurken, paşa bana ve abilov’a dönerek, “akşehir’den pek uzak olmayan bir yerde, cigidiya adlı bir rus köyü olduğunu biliyor musunuz’ dedi. ‘oraya gitmek ister misiniz? size bir kılavuz veririm.’

‘nasıl rus köyü? nereden gelmişler?’

‘çok basit… sizin birinci nikola zamanında tarikatlar takip ediliyormuş. tarikata bağlı olanları asıyor, hapse atıyor, sürgüne gönderiliyorlarmış. rusya’nın güneyinde de tarikatlar varmış.
çarlık hükümetinin takibatından kaçan tarikat mensupları romanya’ya, oradan da türkiye’ye sığınmışlar.
müslüman türkiye onları barındırmış, kendilerine toprak vermiş.’

cigidiya’da geniş sokaklar, ahşap ve sac kaplı damlarında, eski bacalarının üzerinde leylekler bulunan, yüksek damlı güzel evleri gördük. iki otomobilin gelişi, köy halkı arasında bir şaşkınlık yarattı.
halkın çoğu evlerine saklandı. köyün tam ortasında durduk. kocaman kızıl sakallı yaşlıca iki köylü yanımıza yaklaştı.
rusya’dan bir elçinin geldiğini öğrendikleri zaman, önümüzde saygı ile eğildiler. onlardan biri orada toplanmış çocuklara seslenerek, ‘koşun, babalarınızı buraya çağırın!’ dedi. bütün evlerden insanlar çıkmaya başladı. yalnızca erkekler değil kadınlar da çıktı, bunlar renkli süslemelerle kaplı bluzlar, bordürlü eteklikler giymişti.
bunlar nekrasov tarikatına bağlıymışlar…
bunların söylediğine göre, deniz kıyısı köylerinde yerleşen başka ruslar da varmış. bunlar balıkçılıkla geçiniyorlarmış.
türkler bunlara kötü davranmıyorlarmış. nekrasovcular, bütün rus gelenek ve göreneklerini koruyorlarmış. köy kızlarından yalnız bir tanesi bir müslüman’la evlenerek köyden gitmiş…

bütün cigidiya köylüleri dinde eski düzen yanlısı, oruç tutuyorlar.
rusçayı türkçeden iyi bilmekle birlikte rusya’yı hatırlamıyorlar.
rus biçimi giyiniyor, sakallarını kesmiyorlardı. babaları ve dedeleri kubanlı, donlu ya da kısmen samaralı.
bazılar kendilerine doğrudan nekrasovcu diyorlar. yalnızca eski slav yazısını okuyorlar, içlerinde, çağdaş alfabeyi bilen çok az.
o sıralarda köyde 60 kadar ev vardı. anayurda dönmek istediklerini ifade ettiler.

köyde ilginç bir olay geçti. sokağa çıktığımız zaman bizim askeri ataşe, köylülerle birlikte bir fotoğraf çekmeyi teklif etti. fotoğraf makinesini hazırladı. işte bu sırada bütün köy kadınları, ‘çekiyor, çekiyor!’ diye çığlıklar atarak çil yavrusu gibi dağıldılar. onlar şimdiye dek ne fotoğraf makinesi ne de bir fotoğraf görmüşlerdi.
askeri ataşe zvonaryev’in bir borudan baktığını ve elleriyle bir şeyler yaptığını görünce kendilerini bu üçayaklı araca çekeceğini sanmışlar…

şimdi artık nekrasovcu türk uyruklu gençler türk ordusunda askerliklerini yapıyorlar.
--- spoiler ---

işte aralov'un anılarında bahsettiği köy bugün tuzlukçu ilçesine bağlı olan gürsu köyüdür.
1960'tan itibaren rus kazakları köyü terk etmişler.

köyün muhtarının anlattığına göre 20 aile kanada ve abd'ye, 10 aile de rusya'ya geri dönmüşler.

tabi burada bahsettiğimiz kazaklar'ın, kazakistan kazakları ile (türki kazaklar) alakası yok.
bu kazaklar, kozak-cosack olarak adlandırılan ortodoks-slav kazaklardır.

ruslar bizim turki kazakları "kazaqh" olarak tanımlarken diğer grubu "kazak" olarak tanımlarlar. ingilizce'de "cossack", fransızca'da "cosaque" adı verilir. bizde ise parmakla gösterilecek bir güruh bu topluluğu "kozaklar" olarak bilir ve tanımlar...

ünlü rus yazar lev tolstoy'un "kazaklar" isimli başyapıtında bahsi geçen de yine hristiyan topluluk olan kozaklar'dır.

yine bir başka eser olan gogol'un taras bulbası da, türki kazak değil, slav kazaklarındandır...

ünlü rus ressam repin'in çok bilinen "osmanlı sultanına mektup yazan kazaklar" adlı yağlı boya eserinde de bahsedilen kazaklar bunlardır.
görsel

rus çarlığından gördükleri zulüm üzerine osmanlı'ya sığınmış kazaklar.
hatta osmanlı ile birlikte ruslara karşı savaşmışlar.
görsel

konya vilayetine 19. yüzyılın 2. yarısında rusya'dan önemli bir göç olmuş.
rusya'dan göçüp konya'ya yerleştirilenler içinde çerkesler, çeçenler, inguşlar, nogaylar olduğu gibi, işte cigidiya köyü'ne yerleşen bu rus kazakları da var.

ayrıca bugün beyşehir gölünde üzerinde yerleşim olan tek ada olan mada adası da rus kazaklarının türkiye'de yerleştiği yerlerden biridir.

rus kazakları öncelikle manyas gölü civarına da yerleştirilmiş, lakin burada balık yeterli olmamasından dolayı iznik ve terkos gölü kenarlarına dağılmışlar ve de beyşehir gölündeki mada adasında iskan edilmişlerdir.

manyas civarına yerleşen rus kazaklarının mada adasına iskan edilmelerine dair 1867 yılına ait resmi belge;
görsel

işte türkiye'de özellikle göl kıyılarına ve de mada adasına yerleşen bu kazakların ana geçim kaynağı balıkçılıktı, lakin 1900'lü yılların başında mada adası kazaklarının bir kısmı burayı terk ederek akşehir gölü civarına yerleştiler ve burada balıkçılık yapmaya başladılar.
görsel

cigidiya köyü kazakları işte bu mada adasından gelen kazaklardır.

türkiye'ye yerleşen kazaklar ile ilgili 1962 yılında hürriyet gazetesinde "koca bulamayan kazak kızları" şeklinde bir haber çıkmış;
görsel

esasen kazakların ülkemizden ayrılışlarının en önemli sebebi de budur. kazaklar evlilik için 7 göbek akrabalık bağı bulunmaması kuralına sahiptirler. lakin nüfusları çok az olduğundan ve aralarında akrabalık bağı bulunduğundan dolayı çıkmaza girmişler.
bu yüzden kazaklar yerli ahali ile kız alıp kız vermek istemişler, lakin kimse bunlara kız vermeye yanaşmayınca da çareyi türkiye'yi terk etmekte bulmuşlar.

ve yine hürriyet gazetesinde 1962 yılında çıkan kazaklar'ın türkiye'den ayrılmasına dair bir haber;
görsel

akşehir kazakları'nın türkiye'den ayrılışlarına dair diğer haberler;
görsel

türkiye'den 1960'larda göç eden kazaklar bugün hala geride bıraktıkları köylerini ziyaret ediyorlarmış.

onlar da bizim renklerimizden biriydi.
gerek osmanlı döneminde, gerek kurtuluş savaşımızda bizimle birlikteydiler.
askere gittiler, vergilerini ödediler. bu topraklara hizmet ettiler.
türkiye'de göl balıkçılığını geliştirdiler...

ama onlar hristiyan oldukları için onlarla kız alıp kız vermedik...nesilleri yok olma tehlikesi altına girince de yine onlar için bir şey yapamadık ve bu toprakları terk etmelerini sessizce izledik ne yazık ki...

rahmetli servet somuncuoğlu'nun bu konudaki çalışmalarını mutlaka okumanızı tavsiye ederim.
görsel

diğer okuma yapabileceğiniz kaynaklar:
https://www.academia.edu/...irilen_Rus_kazaklar%C4%B1
https://arastirmax.com/en...trmx_140014_3_pp_1-31.pdf
https://docplayer.biz.tr/...si-konya-kitabi-xvii.html
https://books.google.com....onepage&q&f=false
https://www.devletarsivle...3%96%C3%87LER%C4%B0-1.pdf

#tarih

https://en.wikipedia.org/wiki/Nekrasov_Cossacks

About 1737 the activity of the Nekrasovites petered out:
historians assume that Nekrasov died in that year.
Soon afterwards the Nekrasovite community began to
disintegrate and resettled in the Ottoman Empire.

https://en.wikipedia.org/wiki/Cossacks_in_Turkey

As of 1927, there were three Cossack villages in Turkey: Eski Kazaklar
(later officially renamed as Kocagöl, the earlier settlement on the
southwestern tip of Lake Manyas) and Yeni Kazaklar (founded by
a community that left Eski Kazaklar and located on the northern shore
of Lake Manyas) in Manyas
district of Balıkesir Province, and Kazak (on the eastern shore of Lake Akşehir)
in Akşehir district of Konya Province. Their main economic activity was fishery.

In 1927, residents of Yeni Kazaklar left Turkey. Cossacks of Eski Kazaklar
and Kazak decided to migrate in 1962, most Eski Kazaklar villagers repatriating to
Russia, while most residents of Kazak chose to settle in the U.S.

*********************************

Bandırmak Kazakları bulduk 1708'de Büyük Petro zamanında Kafkasya'dan Osmanlı Imparatorluöu'na göç eden 15 bin Kazak'a Padişah ili.Ahmet Bandırma yakınlarındaki Kocagöl köyünü vermis ve Kazaklar 1962

28 yıl önce Rusya'ya dönmeyi kabul etmeyen Valode Değirmenci hayatından memnun Kazaklar köyünde tek kazak aile •Yaklaşık 300 yıl önce Deli Petro'nun baskısından kaçıp Manyas ilçesindeki Kocagöl köyüne

http://gazetearsivi.milliyet.com.tr/Kazaklar/

*************************

Некрасовцы — турецкие казаки

https://www.youtube.com/watch?v=t7zoFpMcYCU

Şaşırtan Rus köyüdür. Slav yani Rus kozakları, genç Osman döneminde, istanbul'da ve Karadeniz'de yağma yapmıştır. Hatta geçen Osman bu Slav kozaklarını, ok atışı için denemeye sokarmış. Yeniçerilerden bile bunun için tepki almış. Bu don kozakları, rusların orta Asyada ilerlemesinde çok katkı göstermiştir. En az türkler kadar iyi savaşçıdırlar. Zaten büyük ihtimalle Slav-Türk karışımı bir topluluktur. Zaporijya kozakları, türk kanı taşıdıklarını söylemişlerdir. Çok iyi at binerlermiş, kılıçta da ustalarmış. Süvarilerine haidamaks, liderlerine de Ataman derlermiş. Kars'ta yaşayan almanlar da vardır. Karslı bir Alman abimiz, iş bulamadığından da yakınıyordu. Türkçeyi çok iyi konuşuyordu ve çalışkan birine benziyordu. Ah Anadolu sen nasıl bir yersin. Her milleti içine çekebiliyorsun..

kazaklar pek sarışın olmaz . bir kısmı türklerden daha esmerdir .
kendiniz bakın ..... rus kazaklarından bahsediyorum . aralarında
ermeni , gürcü , asetin , çingene unsurları bulunur .

Русский казак про чеченскую войну

https://www.youtube.com/watch?v=jNO5c-HWn_Q

kimdir , nedir bu kazaklar efendim ???? tetkik edelim .
rus kaynaklarında " kazak " kelimesi ilk defa 1444 yılında
geçmiştir . prens kör vasili devri .

https://en.wikipedia.org/wiki/Vasily_II_of_Moscow

rivayet odur ki . doğu avrupadaki slav şehirleri türk - tatar
akınlarından korunmak için bazı türk - tatar savaşçılarını
kiralamış , bunlar da şehir dışında kendilerine kamplar , obalar
kurmuştur . zaman içinde kölelikten kaçan slavlar , kanun kaçakları
bu gruplara katılmış ve " kazak " konsepti doğmuştur .

kazaklar , çoğunlukla iki bölgede toplandılar .

* ukraynalı kazaklar dinyeper üzerinde zaporojye şehrinde .

* rus kazakları , don ve volga nehirleri arasındaki bölgede novoçerkassk
şehri etrafında .
bunlar " çayka " isimli tekneleriyle türkiyeye , irana vs akınlar yaptı .

kazak erkek sert erkek hikayesinin aslı buradan gelir . bu adamların vaktiyle
kadınları yoktu . kadın ve çocuk hırsızlığı yaptılar . türklerden , çerkesler
den , irandan kadın ve çocuk kaçırdılar . kadınlara haşin davrandılar .
zaten çoğu okuma yazma bilmeyen yarı vahşi adamlardı .

savaşçılık , militan ortodoksluk , hürriyet aşkı , zalimlik , egzotizm
kazak hayatının temel taşlarıdır .

daha sonra ruslar işgal ettikleri yerlerdeki gruplara kazak statüsü teklif
ettiler . mesela buğ kazakları ...

The Buh Cossack Host was formed in 1769 out of Ukrainians, Vlachs,
and Bulgarians, who had taken the side of Russia during the Russo-Turkish
War of 1768-1774.

https://en.wikipedia.org/wiki/Buh_Cossacks

kazak statüsü nedir ?? rusyaya 25 sene askerlik yaparsın . karşılığında
toprak verilir ve kısmi özgür olursun . serf gibi aşağılanmazsın . tabii
kuşaklar boyu askerlikle uğraşan adamlar iyi savaşır . konu çok uzun
çok çeşitli kazak grupları olmasına karşılık , en meşhurları ;
*ukrayna - zaparog kazakları , taras bulba vs ...

*rus ağırlıklı don kazakları .....

* kafkas - kuban - terek kazakları . bunlar en renkli kazak toplumudur .
ukrayna - rus - çerkes - asetin vs karışımıdır . kafkas kültüründen çok
etkilenmişlerdir . kıyafet , dans , adetler vs ...

kısaca bir kazak tarifi verelim . kurgan ustanın kazak tarifi .....

eşit miktarda rus , ukraynalı ile türk - tatar erkeklerini topluyoruz .
yanlız kasaba söyleyin it kopuk tarafından versin . bunları ortodoks
kilisesinde vaftiz ediyoruz . silah , binicilik , askerlik eğitimi veriyoruz .
eline votka şişesi cebine ikona koyuyoruz . hafif ateşte karıştırırken
üzerlerine çerkes , asetin , gürcü , çingene döküyoruz . artık kazağımız
hazırdır . isteğe göre ücret karşılığı kazak yanında don da verilir . böylece
don kazakları olur .

selam , duva ve urrra ile .

yesaul kurgan