hazarlar

6. ve 10. yüzyıllar arasında volga ırmağı ile kırım arasındaki sahada varlıklarını sürdürmüşlerdir.
bizans'ın sasani ve dört halife döneminden itibaren islam devletleri ile temas kurmuşlardır.
sasanilerin zayıflamasında etkili olurken hz. osman döneminden itibaren müslümanlarla savaşmışlar ve müslümanlığın yayılmasını önlemişler.
peçenekler tarafından zayıflatılmışlardır. 965'de kiev rus kinezliği tarafından yıkılmışlardır.
yönetim kadrosu olarak museviliği benimseyen ilk ve tek türk devletidir.
hazarlar göktanrı dini yanında hristiyanlık, musevilik, islamiyet gibi dinlere inanmışlardır. bu yönüyle bu ülkede dini hoşgörünün inanç hürriyetinin varolduğu söylenebilir.