zino francescatti

zino francescatti (1902-1991)

dünyanin gelmis gecmis en büyük kemancilarindandir. cok büyük bir sanatcidir. hayat hikayesi cok enterasan olan francescatti, italyan asilli fransiz olup, yahudi kökenli oldugu icin, abd´ye kacmak zorunda kalmistir.

aslen marsilya lidir. keman teknigi heifetz´le pekala da karsilastirilabilir ve hatta bazi eserleri heifetz´den daha iyi calar -bu benim subjektif görüsüm degildir-

francescatti nin caglarindan ötesinden, ugün artik pek piyas da bulunamayan prokofiev koncerto kaydi -2.cisi- bu koncertonun en iyi yorumudur. o kadar iyidir ki, hemen hemen ulasilamaz bir vaziyettedir.

mozart´in keman koncertolarindan 4. ve 5.yi de yorumlamistir. özellikle 4.koncerto ya caldigi kadansin akurat-accurate-ligi insani saskina cevirebilir.

bunun disinda bilinen kayitlarindan birisi de sibelius ve walton keman koncertolarini caldigi plaktir. bircok insan icin bu iki koncertonun bu plagin öncesinde ve sonrasinda daha iyi bir yorumu yapilmamistir(sibelius kemancilarin birbirleriyle yaristigi bir "prestij" koncertosudur, müzik tarihinde kaydi belki de en cok yapilmis keman koncertosu sibelius´tur).
bu kayit bende mevcuttur ve cok kere mükemmelligi yüzünden depresyonlara girmeme sebep olmustur- saka saka.... gercekten harikadir.

ayrieten paganini´nin 1.keman koncertosunu calisi adami deli eder. bu koncerto ünlü kemancilarin "prestj" koncertolarindan birisidir. perlman, kogan, mintz, szeryng, accardo, ricci bu koncertoyu plaga calmislardir. o yüzden bu koncertoyu kaydetmek istediginde iki kere düsünürsün, ve diger bütün kayitlarla karsilastirilacagini bilirsin. gecmiste de prihoda, huberman, kreisler gibi büyük isimler paganini op.6 re majör koncertoyu plaga almislardir...

ancak hicbirisi francescatti nin akkuraritesine yaklasamamistir...paganini koncertonun da hemen en önemli kaydini nam-i deger "zino" yapmistir.

ancak zino, ne yazik ki bircok diger kemanci gibi ünlü olamamistir. onun bu kadar büyük ve bu kadar ünsüz bir kemanci olmasi bircok müzik adaminin beynini catlatir.bir "nigel kenneddy" bile bu kadar prim yaparken francescatti gibi bir devin "unutulanlar listesinde" olmasi bu dünyanin ne kadar haksizliklarla dolu bir yer oldugunu bize gösterir.

aklima gelmisken- keman edebiyatinin belki de en önemli eseri beethoven in 10 keman piyano sonatidir. bu eser süphesiz bütün kemancilarin "denek" tasi konumunda bir eserdir. francescatti- casadesus ikilisi bu 7 cd tutan sonatlarin hepsini calmislardir. dinleyiniz, oistrakh-oborin, perlman-ashkenazy, zukerman-barenboim kayitlarini...yalayip yutunuz, sonra da cd calariniza francescatti- casadesus kaydini bir koyunuz. ve kendinize su soruyu sorunuz "´bu eski adam, nasil olur da, kayit tekniginin bu kadar kötü oldugu bir zamanda, bukadar kesin ve akkurat bir keman teknigine sahip olabilir ?"

biz bu soruyu arada bir kendimize soruyor, ve bir cevap bulamiyoruz, belki siz bizden daha sanslisinizdir.

francescatti yi italyanlar italyan, fransizlar fransiz, abd´liler de abd´li olarak görmeye calisirlar. sonucta eggebrecht´in dedigi gibi "bu dünya da birisi -dünya vatandasi- olarak anilmaliysa, bu francescatti olmalidir"...

her dinlediğimde, bu adam neden çok daha meşhur olamadı, ve ismini çok az insana emanet ederk öldü, diye kendime sorduğum, büyük kemancı.

az evvelde bruch konçertoyu dinledim, harikulade çalıyor gerçekten.

francescatti, tarihin gelmiş en büyük sanatçılarındandır.

adının altına hiçkimse entry girmiyor olabilir. ama bu onun değerini zerre kadar geriletmez. bu, sadece insanlar onu tanımıyorlar, ya da tanısalarda müzikten anlamadıklar için değerlendiremiyorlar, anlamına gelecektir.

bu 3 arka arkaya yazılmış entry´leri, her biri birer yıl arayla,hatta daha da fazla, yazıyor, ve bu büyük adamı kimsenin hiç tanımamasına hayret ediyorum.

zino kim ne derse desin, 20 yyılın en büyük sanatçılarındandır.

laf aramızda - belki de gelmiş geçmiş en büyük kemancıdır, zino.

bazen büyük sanatçılar için de bir "entry" yazmak lazım.

büyük zino vieuxtemps ´in keman konçertosunu çalıyor;

http://www.youtube.com/watch?v=gvA8YYIDT-A