un chien andalou

başında yer alan, *usturayla gözün kesilmesi sahnesiyle zihinlere kazınan gerçeküstücü kısa film.

ünlü sahne:

öncesi görsel
sonrası görsel

ilginç bir not: filmin iki başrol oyuncusundan pierre batcheff 13 nisan 1932'de paris'te bir otelde aşırı dozda veronal alarak, simone mareuil ise 24 ekim 1954'te dordogne'de bir meydanda gaz yağıyla kendini yakarak intihar etmiştir.

bir jimnastik aracı, anlamaktan ziyade.

" Endülüs Köpeği adı insana önce anlamsız gelir. Ama bazı araştırmacılara göre bu ad ispanyol şair Federico Garcia Lorca'ya (1898-1936) atıf yapmaktadır. Lorca hem Dali hem de Bunuel'in arkadaşıydı. Madrid'deki öğrenci yurdunda tanışmışlardı. Endülüs Köpeği deyimi " Bunuel'in övdüğü toplumsal içerikli devrimci şiire duyarsız kalan Endülüslü modernist şairler " (Finkelstein, s. 80) için kullanılıyordu. Bu iddiayı Dali ile Bunuel asla doğrulamadı, yine de Lorca filmin başlığını hakaret kabul etmişti.

(...)Filmin en çarpıcı sekansı baştadır; filmin çoğu bölümünde olduğu gibi iki yazarın gerçek rüyalarına dayanır. Bir kadının gözü usturayla kesilir (aslında buzağı gözüdür, ama montajla kadın gözü gibi gösterilmiştir). Sekansın anlamı farklı farklı yorumlanmış ve okunmuştur. Hepsinin ortak noktası, belirli bir görüntüye saldırı hakkında olduğudur. Filmin kaygısı belirli türdeki sanatkarane görsel dile saldırı, sanatsal kaygı ve öğretilerin bütününü inkar, içgüdülerin ardından gitmeye teşvik olduğuna göre, açılış sekansı da olasılıkla bunları ortaya koymakta, bu düşüncelerle örtüşmektedir. " * *

endülüs köpeği..

salvador dali ile yazıp luis bunuelin yönettiği 1929 tarihli film.

bulut giren ay görüntüsünün ardından, bir kadının gözünün ustura ile kesildiği sahne meşhur dur..

o sahne nin de olduğu ilk üç dakika ve filmin tamamı için,

http://www.veoh.com/videos/e44931nfNt7Y5Z

luis bunuel ve salvodor dali'nin ortaklaşa yaptıkları film. kurallar oldukça basitti:görsel öğelerde ve birbirini izleyen sahnelerde hiçbir mantık olmayacak, akıldışı ve şaşırtıcı bir film yapılacaktı.öylede oldu.filmde geçen göndermeler dalinin resimlerinde yaptığı göndermelerle örtüşmektedir.dali için bir çürüme,kokuşmayı ifade eden karınca sürüsü(ki hemen hemen her resminde vardır) filmde de kullanılmış ve karınca sürüsü bir ele dönüşmüştür.ayrıca bu film sürrealizmin bir ifadesi olan (bkz: otomatik yazı) nında bir anlamda tanıtılması ve anımsatılması olmuştur.

göz kesme sahnesinde gerçekte inek gözü kesilen sürrealist filmin öncüsü sayılan luis bunuel filmi. bolca imge kullanılmıştır lakin her eleştirmene göre bunlar farklı şeyleri sembolize etmektedir.

Şimdiye kadar yapılmış olan en Sürrealist film. Salvador Dali'nin gördüğü bir rüya üzerine üstad Bunuel kameranın karşına geçmiş ve "sessiz" bir film klasiği yapmış. Filmde öyle bir sahne(*) mevcut ki gerçekten o zamana ağır gelmiş ve 80'lere kadar yasaklanmış.

*Sahne, göze fırlatılan bir ustura ve gözün aldığı korkunç hal. O kadar gerçekciydir ki. pehh

sürrealizmin ikonu niteliğindeki 1929 bunuel-dali yapımı kült bir film. film yapıldığında dali 25 bunuel 29 yaşındaydı. daha doğrusu ikisi de kolej yıllarından beri madrid de arkadaşlıkları devam ediyordu. hatta lorca da onlarla birlikteydi. bunun yanında o film çekilene kadar da bu alanda pek bişey yapılamamıştı.aslına bakılırsa esas olarak film, dali ile bunuel in hayallerine ve rüyalarına dayanır hatta estidüantes de yaptıkları soytarılıklara hatta hatta sadomazoşizme, mitoloji, fetişizme, ölüme hatta hatta günah kavramına ye yanni aşırı olan şeylere takıntılı olan bağlılıkta.

ilk olarak film eğlence olarak düşünülmüş. ama 1929'dan sonra, iş başka yere varmıştır; sürrealizme doğru yani. hatta bu dönemler öncesi de hem dali açısından hem de bunuel açısından pek de parlak yıllar değildir; ama bunuel'in annesinden kalan miras onlara bu filmi çekme imkanı tanıyacaktır. 1929'da dali ile bunuel fugeares'a giderler filmin çekimi için. hatta filmin ana noktası da onların rüyalarını oluşturacaktır:

bunuel'in ağzından:

''i told him about a dream that i had, and in which a long, tapering cloud sliced the moon in half, like a razor blade slicing through an eye. ''

''dali immideately told me, he had seen hands crawling with ants in a dream he had the previous night''

ondan sonra bunuel dali'ye''neden filmini çekmiyoruz'' der ve film çekilmeye başlar..

ve bir haftadan az bir sürede senaryoyu tamamalarlar. ana fikir ise ''no idea, no image that might lend itself'' to a rational explanation of any kind would be accepted''

filmde onlara göre anlamı olan bişey yoktur belki de bu anlamsızlığı vurgulamak için filmin içersinde ''bir zamanlar'' diye başlar ''ve bilmem kaç yıl sonra'' diye devam eder mekan konusunda da bir karmaşa vardır. bunun dışında ismine bakıldığında: hiç ir şekilde köpeğe atıfta bulunamamıştır belki de bu bağlantısızlığı anlamsızlığı tekrar vurgular. ama bir başka yönden de; un chien andalou bunuel'in şiirlerine vermek istediği isimdi. filmde dali de çok çalışmıştır özellikle en çok çabayı piyanoların üzerindeki eşeklerin dekorunu tamalamak için harcamıştır. onları da piyanonun üzerine şeker pekmezi yapıştırıcısıyla yapıştırmıştır.

film yayınlanmadan kısa bir süre önce bunuel ''ne olur ne olmaz olurda film kötü karşılanır'' diye seyirciye atmak amacıyla doldurabildiği kadar taş doldurmuştur cebine. ama taşları kullanmasına gerek kalmıyacaktır çünkü film büyük coşku ile karşılanmıştır. hatta amaçlarından birisi de breton'un sürrealist grubuna dahil olmaktı. bu filmden sonra ikisi de breton'un grubuna dahil olur.

filmde kesilen gözle alakalı binlerce yorum vardır. marksist freudcu vs.. ama benim özellikle dikkatimi çekenm yorum ise freudçu yorumdur ki zaten filmde rüyaların bir yansımasıdır. bu nedenle özellikle bilinaçaltına yönelik atıfları fazladır. freudçular tabi ki göz kesilme sahnesini kadının kızlığının bozulması olarak yorumlamışlardır.(bu sahne tamamen bunuel'in rüyasından oluşmaktadır.) burada bulut ile bıçak penisi, ay ve göz ise vajinayı temsil ettiği varsayılmaktadır ki ayın bazı kültürlerde bekareti temsil ettiği bir gerçek. gözün kesilmesi ve bulutun ayın önüne geçmesi bu noktada bekaretin bozulmasına atıfta bulunmaktadır.(ne olursa olsun bu yorum bana biraz saçma görünmekle birlikte, bunuel tarafından bu tip yorumların hepsine-marksist yorum da dahil- götünü göstermek suretiyle gülünmüştür)

bir diğer ilginç sahne de eşek ölüsüyle dolu piyanoyu kahramanımızın çekmeye çalışması ve onun karşısında ise kadını tenis raketi ile beklemesidir. bu noktada ilk görüntüde kahramanımız piyano üzeirndeki eşşek ölülerini çeker ama daha sonra ise iki tane rahibi çekecektir ki bu iki rahibin verdiği ağırlık kadınla cinsel ilişkiye girmesini engellemektedir. bu noktada bu sahne sürrealistlerin geleneğe karşıt durumunu betimlemektedir. bir diğer noktada din cinsel isteğina tatmin edilmesinin din tarafından engellenmesidir.

bir diğer nokta da tekrar dali'ye dönersek. resimlerinden tanıdığım kadarıyla dali'nin de kullandığı bir çok imge filmde yer almaktadır. özelliklepiyano tipi imgeleri dali genel analmda sanata atıfta bulundupu tablolarda kullanmmıştır. bir diğer imge de eldeki karıncalanmadır ki ''night of spider'' isimli eserde bu tip bir karıncalanma ağızda gösterilmiştir. yine göğüste çekmece de bol bol dalinin eserlerinde kullanılır mesela ''woman with drawer(çekmeceli kadın)'' iismli eserinde bu imge görülecektir. bu imgenin anlamı nedir peki? pek fikrim olmamakla birlikte wikipedia'da ''itching to kill'' olarak belirtilmiştir.

kaynaklar

british film enstitute, review of un chian andalou
wikipedia/un chian andalou
criterion collection/review of un chien andalou
Un Chien Andalou/roger ebert

sürrealizmin sinemadaki doruğudur.17 dakikalık filmin içinde insanı günlerce düşünüdürecek sahneler vardır. Piyanoyu üzerinde ölü eşşeklerle çektiği sahne şok edicidir. Ustura ile gözü kestiği sahne ise zaten çok bilinir. Dali'yle beraber yazmışlardır senaryoyu zaten. Dali resimlerinin sinemaya dönüşmüş bir halidir de denilebilir.

luis bunuel ve salvodor dali'nin ortaklaşa yaptıkları film. kurallar oldukça basitti: görsel öğelerde ve birbirini izleyen sahnelerde hiçbir mantık olmayacak, akıldışı ve şaşırtıcı bir film yapılacaktı. öylede oldu. filmde geçen göndermeler dalinin resimlerinde yaptığı göndermelerle örtüşmektedir. dali için bir çürüme, kokuşmayı ifade eden karınca sürüsü (ki hemen hemen her resminde vardır) filmde de kullanılmış ve karınca sürüsü bir ele dönüşmüştür. ayrıca bu film sürrealizminbir ifadesi olan otomatik yazınında bir anlamda tanıtılması ve anımsatılması olmuştur.

ilginc bir filmdir ve mantik arayanlar avucarini yalarlar. iki üstadin rüyalari film olarak karsimiza cikmistir, olay budur.

buyrun izleyin: http://ia200013.eu.archiv...nAndalou/ChienAndalou.mov

dali ile ilgisi açısından umut sarıkaya tarafından irdelenmesi umulan, koyun gözü kesme sahnesiyle yarmış geçirmiş sürrealist bir filmdir.

metaforlarla bezenmiş; minik ve rahatsız edici film.

hemen hemen hiç birşey anlamadığım bunuel filmi. serbest imgeler içinde yüzer durur. ama ustura sahnesi iyiydi çok. lakin bunuel şaheseri istiyorsanız bittabi (bkz: l age d or)

anlamaya çalışanın, çalışmayanın, izleyenin, izlemeyenin son derece aydınlatıcı yorumlarına maruz kalan filmdir. bir de burdan kavga çıkar. sanatı kesinlikle cinselliğe bağlayan vatandaşlarım tarafından anlama demişler diye anlamaya çalışmayacak mıyız yahu, göz kesme sahnesinde cinselliğe gönderme var denir. rahat bırakalım bence filmi.

Yer yer Salvador dali ve luis bunuel adlı iki sanatçının rüyalarından oluşmuş sinema tarihinin ilk sürrealist film denemesidir.
Akılla mantıkla bir şeyler anlamaya çalışan boşa kürek çeker ki zaten filmin tersi bir amacı vardır.
Görmek, bakmak, imajlar, çağrışımlar temelde sadece bunlara yoğunlaşmış bir eserdir aslında ve sizi farklı bir görme deneyimine davet eder, salt eylemin farkındalığını yaşatır Fakat hiçbir türden bağlam söz konusu değildir.
Zaten sürrealizm de budur.