muvatta

eğer hadislere inanmıyorsanız bile bu kitaptaki hadisleri güvenerek okuyabilirsiniz. ben daha okumadım ama incelemesini yaptım.

neden öyle düşündügümü şimdi size temellendireceğim.

ilk önce ilk hadis kitabı değildir. kendisinden birkaç yıl önce el cami diye bir hadis kitabı yazıldı. bu ikincisidir ama el cami pek bilinmez. muvatta meşhur oldugu için genelde ilk olarak bilinir.

peki neden muvattaya güvenilebilir? ilk önce muvatta, hz. muhammedin vefatından 144 yıl sonra yazıldı. bu tarih uzun bir süre gibi gözükebilir ama aslında kısa. nasıl?

ilk önce imam malik 712-795 yılları arasında yaşadı. bunu akılda tutalım.

imam malik, kitabında nâfi isimli kişiden birçok hadis rivayet ediyor. nâfi kimdir? hz. ömerin oğlu ünlü sahabe hz. ibn ömerin azatlı kölesidir. dolayısıyla onunla zaman geçirmiş biridir. yani bir sahabeyi görmüş, tanımış, söylediklerini duymuş biridir. peki nâfi ne zaman yaşadı? imam malik döneminde yaşadı.

yani imam maliki güvenilir kılan bu. zincir kısalığı. imam malik, nâfiden duyduğu birçok haberi kitabında yazar. ibn ömer şöyle yaptı, ibn ömer şöyle dedi, şöyle abdest aldı, şöyle kurban kesti falan. ve nâfi ibn ömeri görmüştür. ayrıca imam malik döneminde yaşadı. yani hiçbir raviye gerek kalmadan direkt böyle kısa bir liste var.

nâfi, 650-51 yılları arasında doğdu ve muvattanın yazımının bitmesinden 41 yıl kadar önce vefat etti. imam malik o dönemde 23 yaşlarında falandı. imam malik yıllar boyunca nafinin meclislerine gitmiştir. nafi bu meclislerde ibn ömerin fetvalarını anlatmıştır. ve imam malik öğrendiklerini tabi diğer başka şeyleri de kitabında derlemiştir.

imam malikin 300den fazla tabiinle yani sahabe görmüş kişiyle görüştüğü söyleniyor.

imam malikin hadis zincirleri bu kadar kısa oldugundan bu onu güvenilir yapar.

mesela şimdi muvattadan sallamasyon bir hadis seçelim. seçtik ve bakalım neymiş,

hişam bin urve diyor ki: babam beyti tavaf ederken üç şavt alçak sesle şöyle diyerek koşardı:

"allah'ım, senden başka ilah yoktur, öldükten sonra dirilten sensin."

evet hişam bin urvenin babası, urve bin zübeyrdir. urve bin zübeyr, sahabeden cennetle müjdelenmiş hz. zübeyr bin avvamın oğludur. ayrıca islamın ilk tarihçisidir. yazdığı islam tarihiyle ilgili kitapları, kurandan başka kitap olmasın diye yakmış fakat sonra pişman olmuştur. hişam bin urve babam böyle yapardı diyor mesela. hişam bin urve babasını böyle yaparken görüp imam malike aktarmış. yani herhangi bir sened yok. ravi zinciri yok. direkt hişam bin urve, babasını böyle yaparken görüp imam malike aktarıyor. hişam, muvattanın tamamlanmasından 13 sene önce vefat etmiştir. yani hişam vefat ettiğinde imam malik 51 yaşına falan gelmiş bulunuyordu.

işte muvattanın farkı bu kısa zincirlerdir arkadaşlar. fakat muvatta sanıldığı gibi hadis kitabı değildir. muvatta, hadis değil sahih rivayetleri toplamıştır. hadis hz. muhammedin sözleri, fiilleridir. imam malik ise genelde sahabelerin, tabiinin falan sahih olarak aktarılmış eylem ve sözlerini toplamıştır kitabında. yani buhariden farkı budur. bir rivayet kitabıdır aslında. ama en nihayetinde sahabe böyle yaptıysa hz. muhammedi görüp yapmıştır.

yine mesela,

zeyd bin eslem babasından şöyle naklediyor: hz. ömere:

"zekatlıklar arasında kör bir deve var." dedim.

"birine verin de işini görsün!" dedi.

"o kör!" dedim.

hz. ömer, "katara katınca yürür." dedi.

"peki nasıl otlayacak?" dedim.

"o cizye malı mı, yoksa zekattan mı?" diye sordu.

"cizye malı" dedim.

hz. ömer, "anladım. siz onu yemek istiyorsunuz!" deyince ben:

"üzerinde cizye malı olduğuna dair işaret var" dedim. hz. ömerin emri üzerine deve kesildi. hz. ömerin yanında 9 tabak vardı. meyve ve hoşa giden yiyecekler olduğu zaman mutlaka bu tabaklara koyar, resulullahın hanımlarına gönderirdi. bu arada kızı hafsa da nebinin hanımı olduğu için ona da gönderir, fakat en son gönderirdi. şayet yetişmezse, kızıma yetişmesin diye düşünürdü. bu sefer de kesilen devenin etlerini de bu tabaklara koydu. resulullahın hanımlarına gönderdi. kalanının da yemek yapılmasını emrederek, ensarla muhacirin bazılarını davet etti.

evet bu rivayeti zeyd bin eslem babasından naklettiğini söylüyor. yani ona bunu babası demiş. zeyd bin eslemin babası hz. ömerin azatlısı eslem el-adevidir. zeyd bin eslem babasından naklettiği bu rivayeti direkt imam malike anlatmış. yani herhangi bir zincir gene yok. zeyd bin eslem, muvattanın tamamlanmasından 22 yıl önce vefat etmiştir.

yine bir rivayete daha bakalım mesela, bu seferki bir hadis,

hz. ebu hureyreden naklediliyor ki: adamın biri ramazanda orucunu bozdu. resulullah ona ya bir köle azad ederek, ya iki ay devamlı oruç tutarak, ya da altmış fakiri doyurarak kefaret vermesini emretti. adam: "bulamam" deyince resulullaha bir sele hurma getirilmişti: "al bunu tasadduk et" buyurdu. adam, "ya resulullah! benden daha muhtaç kimse yok." deyince resulullah, yan dişleri görülecek şekilde güldü ve: "onu ye!" buyurdu.

bu hadisi imam malike ibn şihab, yani hadisleri ilk derlemiş olan kişi zühri anlattı. zühri bu hadisi sanırsam direkt humeydden duymuş. o da direkt zaten ebu hureyreden. yani imam malike bunu zühri anlatmış, zührinin hadisi aldıgı kişi ise zaten direkt sahabeden duymuş. yani gene uzun bir zincir yok. şöyle düşünün, dedeniz size babasını anlatıyor gibi. zühri, muvattanın toplanmasından 34 yıl önce vefat etti. imam malik o dönem 30 yaşlarındaydı.

yine bir rivayet daha,

nafi anlatıyor: hz. ibn ömer oruçluyken kan aldırırdı. sonradan bunu terk edip oruçluyken iftar edene kadar kan aldırmadı.

bunu imam malike direkt ibn ömeri görmüş olan nafi anlatmış.

yine bir örnek daha,

urve bin el zübeyr anlatıyor ki, mervan bin hakemin yanına gittim. onunla abdesti bozan şeyleri konuştuk. bu arada mervan: "cinsel organına dokunanın abdesti bozulur" dediğinde, "bunu bilmiyorum" dedim. mervan: "bunu bana safvanın kızı büsre söyledi. o da resulullahın: "herhangi biriniz cinsel organına dokunursa abdest alsın" buyurduğunu duymuş" dedi.

mesela bu olayı urve, abdullah bin ebu bekir bin muhammede anlatmış. abdullah da bunu direkt imam malike anlatmış. gene uzun zincir yok. urvenin anlattıgı olayı abdullah malike aktarmış. gene belirteyim ki abdullah muvattanın tamamlanmasından 29 veya 28 yıl önce vefat etti. o dönem imam malik 35-36lı yaşlarındaydı.

son bir örnek daha vereceğim, yine kitabın sonlarından bir hadis,

süleyman bin yesardan(süleyman bin yesar bunu hangi sahabeden duymuş bilmiyorum bu arada) rivayete göre, resulullah yanında abdullah bin abbas ve halid bin velid olduğu halde harisin kızı meymunenin evine girdi. orda beyaz kelerler görünce: "bunlar size nereden geldi?" diye sordu. o da kardeşim haris kızı hüzeyle hediye etti diye cevap verince resulullah abdullah bin abbas ve halid bin velide:

"yiyiniz" buyurdu. o ikisi de: "sen yemez misin ey Allah'ın Resulü?" dedi. resulullah da: "bana Allah tarafından bir melek topluluğu geliyor o yüzden meşgulüm" dedi. meymune de: "Ey Allah'ın Resulü! sana içmen için yanımızda bulunan sütten verelim mi?" deyince resulullah: "verin" dedi ve sütü içince: "bu nereden geldi?" diye sordu. ben de: "onu bana kız kardeşim huzeyle hediye etti" dedim. bunun üzerine rasulullah şöyle buyurdu: "benden hürriyete kavuşması için izin istediğin cariye hakkında ne dersin? onu kız kardeşine ver ve onunla bakmakla görevli olduğun kardeşine sılai rahimde bulun. bu senin için daha hayırlıdır."

bu rivayeti süleyman bin yesar aktarıyor. kime aktarıyor? abdullah bin abdurrahmana. o da direkt imam malike aktarmış. yine zincir bu kadar.

yani muvatta genel itibariyle bu tarz bir kitaptır. ve okunmasını tavsiye ederim.

islam hakkında başvurulması gereken tarihsel metinlerden biridir.

4büyük imamdan imam ı maliki nin meşhur eseridir.kitapta imama aid ictihadlardan hadislere,medinelilerin yaşayış şekline kadar geniş bir anlatım vardır.

ilk hadis kitabı. yazarı imam-ı malik.