metafizik gerilim

nefs mertebelerinde ilerleme durduğunda, kabz dönemi yaşanırken bulunduğu nefs katından ayrılmak gerektiğini haber veren acı. bu acı insanın nefs mertebelerinde ilerleyebilmesi ve arayışlara başlaması için gereklidir. bu durumdaki kişi bulunduğu nefs katından ayrılabilmek için kuralları yerine getirmek zorundadır. bu kurallar ilahi emir ve yasaklara uymak, nefsin içinde yıkandığı bilinçaltı havuzunu beş duyu organıyla edindiği temiz bilgilerle doldurmak, bu havuzu edinilecek ilhamlar için hazır hale getirmek,sürekli zikir halini muhafaza etmeye çalışmaktır. tasavvuf ilminde izah edildiği şekliyle bu yolda bir mürşidin önderliğinde ilerlenmezse nefs mertebelerinde kontrolsüz iniş ve çıkışlar neticesinde, özellikle günahlardan sıyrılamama sonucunda yaşanan düşüşlerden dolayı bu gerilim kaybedilir. alt mertebelere düşüş, duygusuzluk ve üst mertebelerdeki güzelliklere olan özlemle birleştiğinde bu haldeki insana tarifi imkansız acılar yaşatmaya devam eder. aidiyetsizlik kazanmış gerilimini kaybetmiş bir ruhtan kurtulmak için zorlamayla da olsa karşılık beklemeden verme ve fedakarlık özelliklerinin ön plana çıkması gerektiği savunulur.