antik tiyatro

helen ve roma dünyasında halkın en büyük eğlence kaynağıdır. sıklıkla amfitiyatro ile karıştırılır.

bir tiyatro olarak kabul edilen yapılarda yapılan gösteriler tarihte ilk kez attika bölgesi'nde mö. 6. yy.da (mö. 534) başladı. dionysos kültü'nde bağ bozumunu kutlamak ve yapılan ritüellere katılmaya gelen toplanan insanlar için zamanla oturma yerleri yapılmıştır. bağ bozumu şenliklerinde insanlar şarkılar söyler, hep beraber eğlenir ve o seneki hasatı kutlardı. daha sonra bu kutlamalara halkın ilgisi artarak devam edince skeçler, piyesler ve asıl oyunlar ve daha sonra masklar ön plana çıkar. anadolu'da bozulmamış bir tiyatroya girdiğimizde taşa oyulmuş maskları görebiliriz. üzüntülü, acılı, gülen, ağlayan, bıyıklı vb. masklar vardır.

antik tiyatrolar yapılış dönemine göre 2'ye ayrılır. helenistik dönem tiyatroları ve roma dönemi tiyatroları...

helenistik tiyatrolar:
* yamaca yaslıdır (helenistik çağ tiyatroları, o dönemde kemer sistemi bilinmediği için yamaca yaslı olsa da roma tiyatrolarının çok büyük bir kısmı yamaçlara yaslı değildir. ancak perge ve aspendos tiyatrosu, roma dönemi'ne ait olmasına rağmen yamaca yaslıdır. onda da kemer sistemi kullanılmıştır. ama yamaca yaslı olduğundan görünmez)
* orkestrası yarım daireden büyüktür, at nalı şeklindedir ve derin değildir.
* performanslar orkestrada yapılır.
* kentin en büyük idari amirinin oturduğu "prohedria" bu dönemde yoktur.
* izleyici dışarıyı görebilir. skene çok küçüktür ya da hiç yoktur.
* görme ağırlıklıdır yani theatron yapılıdır. (skene olmadığından gerekli akustik sağlanamaz)

roma tiyatroları:
* düz alana kemerler üzerinde oturtulabilir. (bu bir zorunluluk değildir. şehrin en müsait yeri olduğundan yamaca yaslı yapılan roma tiyatroları da vardır. ancak onlarda da yine kemer sistemi kullanılmıştır. aspendos tiyatrosu buna güzel bir örnektir.)
* orkestra yarım dairedir ve derindir. (derin olmasının sebebi; bu dönemde tiyatroların gladyatör ve hayvan dövüşlerinde de kullanılmış olmasıdır. hayvanların seyircilerin üzerine atlamasını engellemek için derin yapılır.)
* performanslar proskenede sahnelenir.
* prohedria vardır.
* skene ile cavea birleşiktir.
* işitme ağırlıklı yani oditoryum yapılıdır. (skene binası inşa edilmeye başlanmıştır)

tiyatronun bölümlerine bakacak olursak;
görsel

oturma yerlerine "cavea" denilmektedir. oturma yerlerini yatay olarak bölen yürüyüş yoluna "diazoma", dikey olarak bölen merdivenlere ise "kerkides" adı verilmektedir. müzik yapan sanatçıların bulunduğu ortadaki yuvarlak alana "orkestra", sahne binasının tamamına "skene", piyeslerin, tiyatro oyunlarının yapıldığı yere ise "proskene" adı verilmektedir. çıkış kapılarına da "parados" denilmektedir.