ridaniye savaşı

28 Ağustos 1516'da Halep'e giren Yavuz Sultan Selim hiçbir direnmeyle karşılaşmadan şehri teslim aldı. Hama (19 Eylül 1516), Humus (21 Eylül 1516) ve Şam (27 Eylül 1516) aynı şekilde teslim olurken, Lübnan emirleri de Osmanlı hakimiyetini kabul ettiler. Yoluna devam eden Yavuz 30 Aralık 1516'da Kudüs'e, 2 Ocak 1517'de Gazze'ye girdi. Mercidabık Savaşı'ndan sonra Mısır'ın başına Tumanbay geçti. Tumanbay Osmanlı hakimiyetini kabul etmediği gibi, barış teklifi için gelen Osmanlı elçisini öldürmüş ve Venediklilerden top ve silah alarak Ridaniye'de kuvvetli bir savunma hattı kurmuştu. Yavuz Sultan Selim, ordusuyla birlikte, ilkçağdan beri hiçbir komutanın cebren geçemediği Sina çölünü 13 günde geçerek, Ridaniye'de Mısır Ordusu ile karşılaştı. Mısır Ordusu'na, El-Mukaddam Dağı'nın etrafını dolaşarak güneyden saldıran Yavuz Sultan Selim, bu manevra sayesinde Mısır Ordusunun yönleri sabit olan toplarını etkisiz hale getirdi. 22 Ocak 1517'de Ridaniye Zaferi kazanıldı. Bu zaferle birlikte Memlük Devleti tarihe karıştı.

savaş kazanmanın ilk adımının, iyi bir taktik olduğunu ortaya koyan, örneklerden biridir.

osmanlı devleti'nin tarihindeki en önemli savaşlardan biridir. bu savaştan sonra memluk devleti yıkılmış, halifelik osmanlılara geçmiştir.

ridaniye savaşı, 1517 yılının ocak ayında osmanlı devleti ile memlüklüler arasında geçen bir savaşın adıdır. bu savaşı yavuz sultan selimin komutasındaki türk ordusu kazanmıştır. bunun sonucunda memlük devleti tarihe karışmış ve osmanlı devleti` mısır'a hakim olmuş ve halifelik osmanlılara geçmiştir.

ayrıca sina çölü'nü iskender'den sonra geçen ikinci kumandan olarak yavuz'un ününe ün katmıştır. tabi ordu geçerken çölde yağmur yağması da ayrı bir ballılıktır. neticede osmanlı zengin mısır topraklarına konmuş ve parayı kırmıştır efendim.

bu savaşta tumanbay, yavuzun tek bir yönden geleceğini farzederek topları o yöne doğru sabitlemiştir ve hareket ettirilemez hale getirmiştir. bunu haber halan yavuz, tumanbayın arkasından dolaşarak topların etkisini sıfırlamıştır ve aşırı derecede yorgun olan ordusuna rağmen büyük bir zafer kazanmıştır.

Osmanlı Devletine ve dünya tarihine pek çok maddî ve manevî faydalar sağlayan savaş. Mısır, Arabistan Yarımadası, Osmanlı hakimiyetine geçti. Kızıldeniz;e ve Hind Okyanusuna inilip, Kuzey Afrika hakimiyet yolu açılarak, Osmanlı hududu, Atlas Okyanusuna dayandırıldı. Hicaz ve Orta Doğudaki mukaddes makamlar, Osmanlı hizmetine açıldı. Buralar nadide eserlerle süslendi. Yeni eserler ve ilaveler yapılarak, istifadeye sunuldu. Halifelik, Sultan Selim Hana geçerek, Osmanlı padişahları, saltanata ilaveten hilafet makamına da sahip olup, islâm âleminin de lideri oldu. Ridaniye Muharebesi ve Mısır;ın fethinde, askerî sahada ilk defa Osmanlılar, 1517 yılında, yivli top kullandılar. Avrupa;da, 1868;de, ilk defa Almanların kullandığı yivli topların, Osmanlılarda on altıncı yüzyıl başlarında mevcut olması, imal edilerek muharebelerde kullanılmaları, teknikteki üstünlüklerini göstermesi bakımından önemlidir. Yavuz Sultan Selim Hanın Mısır Seferi, harekât kabiliyeti, sevk ve idare, muharebede tatbik edilen taktik ve strateji bakımından, harp tarihinin eşsiz numuneleri arasına girer.

reydaniye olarak da geçer.

memlüklülerin yeni sultanı tomanbay osmanlı devleti'nin hakimiyetini kabul etmeyip üstelik osmanlı elçisini de öldürttü. bu hadiseler üzerine yavuz sultan selim mısır üzerine yürüdü.
osmanlı ordusu geçilmez denilen sina çölünü geçti ve kahire önlerine geldi. yavuz tomanbay'ın sahip olduğunu bildiği için orduyu cepheden yaramayacağını düşünerek el-mukaddam dağını dolaşıp sabit topları etkisiz hale getirdi. ridaniye mevkiinde yapılan savaş osmanlı'ların zaferiyle sonuçlandı. fakat sadrazam sinan paşa şehit düştü ve tomanbay yakalanarak idam edildi.

(bkz: o ne savaştı be)

sonrasında kahire ele geçirilirken gelişen olaylar tam bir efsanedir, filmi çekilecek durumdadır, amma biz ıssız adam çekip fuhuş yapan insanları göstermekten daha çok zevk alıyoruz.

sonuçları:
yavuz sultan selim kahire'de bulunduğu sırada mekke ve medine'nin anahtarları mekke şerifi tarafından kendisine teslim edildi.
yavuz hadimü'l haremeyn-i şerifeyn ünvanını aldı.
yavuz mısır'dan halife ve akrabalarını, alim ve zanaatkarları istanbul'a getirdi.
memlük devleti sona erdi.
suriye, filistin, hicaz ve mısır osmanlı hakimiyetine girdi.
halifelik osmanlılara geçti kutsal emanetler topkapı sarayı'na getirildi.
halifeliğin osmanlı devleti'ne geçmesi ile devletin yönetimi teokratik bir yapıya bürünmüştür.
osmanlı hazinesi zenginleşti.
osmanlı devleti islam dünyasının liderliğine yükseldi.
venedik, daha önce kıbrıs için memlüklere ödediği vergiyi osmanlılara vermeye başladı.
baharat yolu osmanlı devleti'nin denetimine geçti.
kuzey afrika'nın fethi için önemli bir üs elde edildi.
rodos, girit ve kıbrıs adaları dışında doğu akdeniz osmanlı egemenliğine girdi.
islam birliği büyük ölçüde sağlandı.
(yavuz sultan selim mısır dönüşünde yeni bir sefer için donanmayı hazırlattı. bu sefer kimilerine göre rodos kimilerine göre sicilya olacaktı. fakat yavuz sultan selim'in ölümü bu hazırlıkları sonuçsuz bıraktı).
(mısır seferinden sonra bozoklu şeyh celal isyan etti. 1519 yılında bu isyan bastırıldı. fakat bu isyandan dolayı 17. yüzyılda anadolu'da çıkan sosyal içerikli isyanlara celali isyanları denmiştir).

(bkz: mercidabık savaşı)
tomanbay osmanlıların sahra topları ile savaşta elde ettiği üstünlüğü görünce venediklilerden top ve ateşli silahlar aldı. bu topları kullanarak ridaniyede geçilmesi imkansız bir savunma hattı oluşturdu.
sultan selim kahireye girmek için sina çölüne girdi ve sinayı 2 haftadan kısa bir sürde geçti. tomanbayın kurduğu savunma hattına doğudan değil güneyden dolanarak saldırdı. tomanbayın 1 yıl boyunca uğraşıp oluşturduğu savunma hattı yavuzun ters saldırısı ile yerlebir edildi.
tomanbay savaşı kaybettiğini anlayınca en güvendiği askerlerden bir birlik oluşturdu ve osmanlı karargahına saldırdı. amaçları sultan selimi öldürüp ordunun dağılmasıydı ama sultanın sandıkları çadır vezirazam sinan paşanındı.
paşa şehid edilmişti.
tomanbay emrindeki askerler ile kahireye kaçtı. kahirede 3 gün daha yavuza direndi fakat bu savaşıda kaybetti.
yavuz sultan selim yunus nebi tahtına oturdu. tomanbay sağ yakalandı ve kahire kalesinin önünde asılarak idam edildi.

iki türk devleti arasında geçen savaş. memlük devletinin yıkılması ile sonuçlanmıştır.

bu savaşta memlük ordusu dağılmış, osmanlı ordusu ise memlüklere oranla çok çok az kayıp vermiştir. bunun asıl nedeni osmanlı'nın uyguladığı taktik değil memlük askerlerinin silahları idi. memlükler tarihte ateşli silahlara sıcak bakmayan iki devletten biridir. diğeri (bkz: feodal japonya)

memlük ordusunda ateşli silahlar sadece zencilerde ve mısır'ın yerli halkından olan askerlerde bulunuyordu. ama devletin asıl gücü olan türkler hayat görüşlerinden ötürü ateşli silah kullanmıyorlardı.

büyük iskender'den sonra tek orduyla, arkadan desteği(back-up) olmadan giden tek kumandan-hükümdar olan Yavuz Sultan Selim'in kazandığı büyük savaştır. aynı ordu Şah ismail'i dumur etmiş ramazanoğulları ve dulkadiroğulları beyliklerini almış, suriye çöllerini geçmiş bir de üstüne sina çölünü yardırmış ve sonuç olarak 2 büyük zafer ve osmanlıyı dünyanın en zengin ülkesi yapıp, türk cihan hakimiyeti telakkisini hemen hemen tamamlatmıştır bu savaş sonunda.

osmanlı padişahı ve ordusunun başkomutanı yavuz sultan selim le mısır çerkes kölemenleri sultan ı tomanbay ın başkomutanlığını yaptığı mısır ordusu arasında ridaniye denen köy civarında yapılmıştır. tomanbay ın hazırlattığı savunma mevzileri kahire nin kuzeydoğusunda adiliyye denilen, yoksullara yemek dağıtılan yerin önünde ve cephesi kuzeyedoğru dönük hakim bir arazide bulunuyordu.

bu yer çölden gelen yolu,yavuz un geldiği yolun önünü bir set gibi kapıyordu. bu savunma mevziinin önüne derin hendekler de kazdırılmıştı. savunma mevziinin sağı el mukkadem dağı na solu da nil nehri ne dayatılmıştı. mısırlılar ellerindeki 200 kadar topu bu mevziiye yerleştirmişler, ordu da savunma düzeninde osmanlı ordusunun taarruzunu bekliyordu.

tomanbay ın planı şöyle idi :yavuz un orduları bütün kuvvetleriyle bu kuvvetli mevziye çarpmak zorunda kalacak , celibanların savaş ustalıkları ve 200 topun açacağı amansız ateşlerle parçalanarak yok olacaklardı. osmanlı ordusunun başka çaresi yoktu. fakat osmanlı ordusu tomanbay ın planına uygun hareket etmedi.

daha evvel ileri gönderilmiş keşif yollarıyla mevziinin en gizli noktalarına kadar keşif yapıldı. düşmanın durumu ve düşünceleri tamamen meydana çıkarıldı. savaş gününden bir gün evvel osmanlı ordusunun taarruz planı da hazırlanmıştı.bu planın sebeplere dayanan esası şu idi:düşmanın savunduğu mevzi tahkim edilmiş, engellerle emniyet alınmış, bir yandan elmukaddem dağı na , diğer taraftan nil nehri ne dayatılmıştı.

ve oldukça kuvvetli tutulmuştu. mevziye toplar da yerleştirildi. bu bakımdan bu mevzi cepheden yapılacak taarruz başarı sağlasa bile büyük kayipler karşılığı olabilirdi. bu mütalaa ile düşmanın hazırladığı savunma mevzilerine cepheden değil, dolaşarak yan gerilerine ulaşmak bu suretle de yan ve gerilerine taarruz etmekle başarı mümkün olabilirdi.

kuşatmayı soldan, nil nehri üzerinden yapmak, nehrin hiçbir yerinden geçit vermemesi dolayısıyla mümkün değildi. sağından elmukaddem dağından aşarak yapmak zor, fakat mümkündü. o halde bu dağ dolaşılacak, düşman çakılı toplarının kullanılmasına fırsat verilmeden gece baskını şeklinde yan ve gerilerden taarruz edilecekti.

en uygunu da bu idi. bu planın uygulanması için geceden yürüyüşe geçilecek, elmukaddem dağı dolaşılacak ve sabahın erken saatlerinde şafak sökerken ridaniye müstahkem mevzisinin tam yan ve gerisinde taarruz edilecekti. yavuz sultan selim bu planı çok beğendi.

gizliliğe tam anlamıyla uyularak, karanlık beraber birketülhac dan yürüyüşe geçilerek düşmana da hiçbir şey hissettirmeden, güvenilen kılavuzların yol göstermeleriyle elmukaddem dağı gece içinde aşıldı. sabahın erken saatlerinde mısır ordusunu yan ve gerilerinden hiç kimsenin aklına getiremeyeceği, düşünemeyeceği bir haşmetle osmanlı ordusu taarruza geçiverdi.

ridaniye meydan savaşında mağlup edilmesine rağmen mısır kölemen sultanı ve mısır ordusu başkomutanı tomanbay, bir türlü mağlubiyeti kabul edemiyor, mücadeleden vazgeçmiyordu. ülkesinin egemenliği uğrunda ölünceye kadar savaşmaya karalıydı. tekrar savaşmak için bozularak kaçabilen askerlerden toparlayabildiklerini düzene sokarak , bir gece ansızın osmanlı ordugahını basmak ve hıncını almak istiyordu.

bu maksatla 10000 kadar askeriyle 27 ve 28 ocak gecesi bir baskın yapmayı kararlaştırmıştı. osmanlı ordusu her yönden uyanıktı. yavuz sultan selim orduyu dinlendirirken, ordugahını çepeçevre emniyet altına aldırmış, etrafa keşif kolları sürdürmüş, memleket içinde istihbarata önem vermiş, tutulan casuslar düşman içinde halt içinde arılar gibi çalışıyor alınan bütün haberler padişaha derhal ilerletiliyordu.

bu bakımdan tomanbayın yapacağından baskın da öğrenilmiş ona göre tedbirler alınmıştı o gece tomanbay birlikleri ordugahın yakınlarına kadar sokulmasına rağmen bir saldırıya cesaret edememişlerdi ama mücadele kararından vazgeçmediler aynı gece kahire şehrine saldırdılar.

zayıf kuvvetlerle tutulduğu içinde şehire girmeyi başardılar ve burada ki korucu askerleri şehit ettiler kısa bir süre şehirde hakim de oldular şehir halkıda silahlanmış tomanbay birliklerine katılmıştı.

caddelerde barikatlar kuruluyor hendekler kazılıyordu.ve bir karşı taarruza katılmak için savunma tedbirleri almışlardı. osmanlı ordusu, 27 ve 28 ocak gecesi kahire şehrinin tekrar mısırlıların eline geçtiğini üzülerek öğrendi. 28 ocak 1517 günü sabahı yunus paşa, yeniçeri ağasını da yanına alarak bir miktar yeniçeriyle bir başka yönden kahire ye girdi ve önlerine çıkanı kılıçtan geçirererk ilerlemeye başladı.

korkunç bir sokak savaşı başlamıştı. mısırlılar için bu bir milli mücadeleydi. kadınlar, çocuklar, genci, yaşlısı bütün halk silaha sarılmış, osmanlı askerlerine karşı ellerinden geleni yapıyorlar, evlerinden taş, toprak, kaynar su ve ellerine ne geçerse askerlerin üzerine atıyorlardı. osmanlı muzaffer bir ordu idi.

akıttığı bunca kan pahasına elde ettiği bu yerleri bırakmazdı. bu sebeple kahramanca dövüşüyorlar, kırıyor, öldürüyorlardı. akşama kadar bu amansız çarpışma devam etti.

ikindi vakti yavuz sultan selim de yağız atıyla bu savaşa katılmıştı. gece yarısına kadar çarpışmalar devam etti. bu şekilde şehrin kalesi remle ye kadar ilerlendi. buna rağmen kölemenler çarpışmadan vazgeçmiyorlar, başlarına gelecekleri bildikleri için ölüyor ve öldürüyorlardı.

osmanlılar artık ne pahasına olursa olsun sonuca varmanın sırası geldiğine karar verdiler. 30 ocak 1517 günü osmanlılar a karşı koyan bütün evler yakılıyor, karşı koyan kadın da olsa öldürülüyordu. osmanlıların bu karalı hareketi, kahramanca çarpışmaları kölemenleri sindirmişti. sokaklar osmanlı şehitleri mısır kölemen ölülerinden geçilmez bir hal almıştı. bugün ikindiye doğru şehirde sükunet sağlanmış, kontrol altına alınmıştı.

ama tomanbay yakalanamamış, bir kısım askeriyle kaçmayı başarmıştı. bölgede birçok kölemen asker ve komutan yakalanmış hepsinin başları vurularak öldürülmüşlerdi. 3-4 gündür zaman yapılan bu çarpışmada düşman ölü sayısı 50000 in üstündeydi. nihayet bu kaçışın bir sonu gelmiş, yine tomanbay nil nehrin den geçmek isterken başarılı olamamış, yakalanmış, padişahın huzuruna çıkarılmış ve nihayet idamına karar verilip asılmak suretiyle öldürülmüştür.
kaynak: akit yazan: sabahattin doras (em. kd. albay askeri müze eski müdürü)

memluk devleti'nin ortadan kalkmasına yol açan savaş.