charles ponzi

üretim yapan hiçbir yatırımı olmadığı halde varmış gibi yapan ve bu yolla kısa sürede çok yüksek getiri vaadiyle gerçekleşen dolandırıcılık yöntemi charles ponzi ismiyle anılıyor. charles ponzi, 1920 yılında kurduğu yüksek kazanç zinciri, binlerce kişiyi bu şekilde dolandırmış. günümüzde çiftlik bank ve yakın zamanlarda da titan saadet zinciri gibi, holdingler ve bankerler örneği gibi.

literatüre ponzi scheme olarak geçmiş dolandırıcılık yöntemini bulan insan.

(bkz: bernard madoff)

network marketing, saadet zinciri ve turevlerinin fikir babasi ve ilk uygulayicisi.

italya'da dogup amerika'ya goc eder. amerika'da sayisiz ise girip ciktiktan sonra bir yurt disi gezisinde bazi posta pullarinin her ulkede farkli deger tasidigini ve bunu paraya cevirip satarak buyuk kar edilecegini fark eder.

ilk is olarak amerika'da kendisine bir ofis acar ve her yerde posta pulu isiyle yatirimcilara doksan gun icinde yuzde ikiyuz ila ucyuz arasinda kar orani garanti ettigini iddia eden reklamlar yapar. ilk yatirimcilar paralarina yatirdiktan sonra doksan gunluk surec baslar, bu arada sisteme dahil olan ikinci grup yatirimcilarin parasiyla doksan gun sonunda birinci grubun odemesini yapar. ve bu ilk grubun basarisi onun icin buyuk bir reklam olur ve 1920'lerde dort ay gibi bir surede on milyon dolara yakin para toplar ponzi. ve yatirmci sayisi katlanarak artar ama ponzi'nin farketmedigi sey sistemin yurumesi icin sonsuz yatirimci olmasi gerektigiydi.

bir gazete haberinde ponzi'nin isinin legal olup olmadigi tartismasi baslayinca devlet bir sureligine ponzi'nin mevduat hesabi acmasini yasaklar. panik olan musterilerin neredeyse tamami doksan gunluk sure dolmadan paralarini cekmek ister ama ponzi'nin bu kadar parasi yoktur ve iflas eder. hapse girer. hapisten ciktiktan sonra da bir kac piramit sistemi kurmaya calisir ama basarisiz olur.

kolay yoldan zengin olmaya calisanlara ilham kaynagi olmustur ponzi. ama piramit sistemleri hic bir zaman basariya ulasmamistir ve hep husranla bitmistir. 1990'li yillarda arnavutlukta kurulan piramit sistemlerinde milyarlarca dolar toplanmis (ki gercek rakam arnavutluk'un gayri safi milli hasilasinin yarisiydi) ama isin sonunda toplumsal bir isyan cikmis, ulke iflasin esiginden donmustur. charles ponzi ve digerlerinin bildigi ama gormek istemedigi son hep ayniydi. ruya mutlaka biter.