bugün

milgram deneyi

1960'larda stanley milgram adlı bir amca, savaş suçlusu nazilerin uluslar arası mahkemelerde "ben emirleri uyguladım" deyip sıyrılmaya çalıştığını gördüğünde, "yav, bu doğru olabilir mi?" deyip bu deneyi tasarlar. denek olduğunu bilmeyen deneklere, "insanların elektiriğe dayanıklılıklarını ölçüyoruz" yalanı altında bir laboratuvarda iş teklif edilmiştir. işe girenlerin yapacakları tek şey şudur; araştırmacının emri doğrultusunda, eksi ve artı uçları sözde deneklere bağlanmış kablolara voltajları gittikçe artacak şekilde elektirik akımı vereceklerdir. örneklem hayli geniştir ve birçok sosyal statü ve sınıftan insan bu deneye araştırmacı yardımcısı olarak katılır.

deneklerin başında durduğu elektirik akımını kontrol eden manivela tabi ki kabloların bağlı olduğu oyuncuya elektirik göndermemektedir, ancak oyuncu, deneğin manivelayı kaç volta çıkardığını gizli bir kadran aracılığıyla görebilmekte ve voltajın yüksekliğine göre çırpınmakta ve bağırıp çığırmaktadır. deneyler başlar ve çok şaşırtıcı sonuçlar alınır. öncelikle bu geniş örneklem grubundaki hiç kimse araştırmacının emri dışına çıkmaz: araştırmacı "yükselt" dedikçe voltajı yükseltir. bu sırada voltaj yükseldikçe oyuncunun çırpınmalarını görmekte ve bağırıp çığırmalarını da duymaktadır, ama hiçbiri emre karşı gelmez, ne olursa olsun voltajı yükseltmeyi sürdürür.

tek tük bazı denekler 250 volttan sonra oyuncunun çırpınmaları dayanılmaz hale geldiğinde deneyi sürdüremeyeceklerini belirtirler, ama genel davranış verilen emri harfiyyen uygulamak olmuştur. deney sırasında 300-400 volt arasında oyuncu ölü yahut bayılmış taklidi yaptığında bile durumdan etkilenmeyen ve tepkide bulunmayan deneklere rastlanmıştır.