arsenic and old lace

iki yaşlı, sevimli kadın, evlerine aldıkları yaşlı ve yalnız adamları arsenikli şarapla zehirlemekte ve cesetlerini bodruma gömmektedirler. Yeğenleri, yazar Mortimer Brewster durumu fark eder. Ancak bu, işlerin daha da karışmasına yol açar.
John Kesselring'in filme kaynaklık eden oyunu Türkiye'de sahnelendiğinde Mücap Ofluoğlu ve Münir Özkul rol almıştı.
Yapıt, cinayet, ölüm, ceset gibi gerçekte korkutucu şeylere "gülerek" yaklaşıyor. Bütün bu korkunç işler izleyiciyi sadece güldürüyor. Oysa, şöyle bir düşünüldüğünde, Mortimer'in teyzelerinin evinde olup bitenler pek de gülünç sayılmaz.

Filmin çevrildiği dönemde ikinci Dünya savaşı yaşanıyordu. ilk kez gösterildiği 1944 Mayıs'ında da savaş yeni bitmeye başlamıştı. Ernst Lubitsch'in aynı dönemde Hollywood'da çektiği "To be or not to be - olmak ya da olmamak" (1942) adlı filmi izleyicinin korkunç şeylere niçin güldüğünü daha iyi açıklıyor. Almanya'nın Polonya'Yı işgeli sırasında geçen öykü, felaketlerin başlıca sebebini, yani nazileri tefe koyuyor, onlara gülüyordu.

Bu gülüşün kaynakları Rönesans ve ortaçağa kadar uzanır. Çağdaş uygarlığın , demokrasi, eşitlik gibi kavramların, hatta tiyatronun, romanın ve sinemanın doğmasında bu gülüş çok önemli bir rol oynamıştur. Michael Bahtin'in, henüz Türkçe'ye çevrilmemiş "Literatur in Karnaval" adlı kitabında verdiği bilgilere göre geç ortaçağın büyük kentleri (Napoli, Roma, Venedik, Paris, Nürnberg) her yıl yaklaşık 3 ay, bazen daha da uzun bir karnaval yaşıyordu.

Ortaçağ insanının iki hayatı vardı. Biri katı, karamsar, sarsılmaz bir hiyerarşik düzene göre belirlenmiş, korkui dogmatizm, korkulu bir saygı ve bağlılıkla dolu "resmi hayat", öteki ise serbest gülmeyle dolui tanrıyla dalga geçen, kutsallığı "ti"ye alan bir hayattı. Olağan hayatı belirleyen sınırlar, yasalar, yasaklar karnaval süresince bir kenara bırakılırdı. Karnaval, yani "gülüş", var olan düzeni, otoriteyi yıkıyordu. Bu gülüş, insanlarda, korkulan şeylere gülmenin , hayatı karartan kuralların, yasaların kaldırılabileceği düşüncesinin uyanmasını sağladı.

Komik ve dehşet verici olanın, "gülünç ve korkunç" un iç içe geçtiği bu grotesk mizah, Bahtin'e göre yeni bir dünyanın, başka bir hayatın kapısını aralamayı olanaklı kılmıştı. Grotesk, var olan dünyanın görünüşteki biricikliğini, dokunulmazlığını, sarsılmazlığını aşmış, "yüce ve egemen" olanı yerinden etmişti. Ortaçağ ve rönesans insanı gülerken bilincini köleleştiren ve boğan ahlaksal korkuyu da yenmiş oluyordu. katsallaştırılmış olana Tanrı'nın gücüne, otoriter buyruk ve yasalara, cehenneme kısacası yeryüzünü korkunçlaştıran her şeye karşı zafer kazandığını hissediyor, bilinci aydınlanıyordu.

Bu açıdan, Türkiye'de geçmişte, hicivlerinden dolayı şairlerin niçin boğdurulduğu , mizah yazarlarının ve karikatüristlerin niçin hapse atıldığı, acı çektirildiği daha iyi anlaşılıyor.

"Gülüş" deyip de geçmemek gerek... Umberto Eco'nun "Gülün Adı" adlı romanında, gülmeye karşı olduğu için cinayet işlemekten çekinmeyen kör Jorge " Gülme, kuşkunun kışkırtıcısıdır" diyordu. "Arsenik and Old Lace" ya da bizde bilinen adıyla "Arsenik Kurbanları" hem gülmek, hem de gülmek üzerine düşünmek için güzel bir fırsat.

Yönetmen : Frank Capra
Senaryo : Julius J. ve Philip G. Epstein (John Kesselring'in oyunundan)
Görüntü : Sol polito
Müzik : maz Steiner
Oyuncular : Cary Grant, Josephine Hull, Jean Adair, Raymınd MAssey, Peter Lorre, Priscilla Lane, Edward Everett Horton, James Gleason, John Alexander, Jack Carson, Grant Mitchell

1941 ABD Yapımı, 118 dakika (Adem Ayakta - Cumhuriyet )