khabze

çerkezlerin hayatlarını, örf ve adetlerini düzenleyen öğreti. çerkez kültürünün temeli.

Çerkes toplumu, günümüz dünyasındaki ingiltere örneğine benzer biçiminde, yazılı olmayan geleneksel hukuk kurallarıyla yönetilir. Çerkes yaşamında örf-adet kurallar, hukuk kuralları iç içedir.

Geleneksel Çerkes hukukunda en önemli yaptırımlar, toplum tarafından ayıplanma, kınanma, razı etme veya gônül alma, tazminat veya bedel ödeme (ğepşınej) ve sürgündür (değeç). Geleneksel Çerkes hukukunda ölüm cezası yoktur. Çerkes ınsanının kişilik yapısı, geleneksel olarak kendi haklarına saygı bekleyen herkesin, başkalarının hakkına saygı göstermesi ilkesine göre biçimlendiği için, açık bir savaş ortamı dışında, geleneksel Çerkes sosyal yaşamında öldürmeyi gerektirecek düzeyde gerginlik ve çatışma pek az görülür. Böyle bir durum ortaya çıktığı zamanda, durumdan haberdar olan biri durumu derhal toplumun kanaat önderlerine iletir.

en güzeli de, büyük küçük demeden; ortama biri geldiği zaman, herkesin ayağa kalkıp o kişiye hoşgeldin demesidir.