iran da komünist hareketin doğuşu

iran'da komünist hareketin tarihi geç 19. yy'a dayanır, bu dönemde sanayideki hızlı büyüme ve ülkenin böylece feodalizmden kapitalizme geçişi sürecinin etkisiyle, Marksizm ilk kez ulusun entelektüel yaşamına ve işçi sınıfına nüfuz etmeye başlamıştır. Rusya ve Azerbaycan'a yakın bir ülke olarak iran Marksist ve sosyal-demokrat politik yeraltı etkinliklerinin başlıca merkezlerinden biri haline gelmiştir.

iran Komünist Partisi, iranlı sosyal-demokratlarının birinci kongresinin sonucunda, Haziran 1920'de Gilan vilayetindeki Bandar-e Anzali'de kurulmuştur. iran Anayasal Devriminin liderlerinden birisi olan Heidar Amou Oghly, yeni partinin genel sekreteri oldu. Aynı zamanda, Mirza Koochak Khan Jangali (Küçük Han), Anayasal Devrimin diğer bir lideri ve aynı zamanda devrimci Jangali ("Cengeli", ormancılar, ormanda saklananlar anlamında) hareketinin liderlerinden birisi olarak, Sovyet Kızıl Ordusunun yardımıyla Gilan Sovyet Cumhuriyeti'ni kurdu.

Tahran'daki Qajar sarayı üzerinde hakimiyeti olan ingilizler, Cengeli hareketine sızmak üzere ajanlarını gönderdiler. Bunlar özenle hazırlanmış bir komplo planına göre hareket ederek hem yeni kurulan Gilan Sovyet Cumhuriyetinin hem de Komünist Partinin merkezi hükümet tarafından yok edilmesini sağlamakla görevlendirilmişlerdi. Yeni Şah, Şia mollalarının iktidarını sınırlandırmak gibi birçok reformu uygulamaya koydu ama aynı zamanda otoriter bir diktatörlük tesis etti.
*