eşeyli üreme eşeysiz üreme

EŞEYSiZ ÜREME

ilkel yapılı canlılarda görülür. Tek bir ata canlının faaliyetiyle gerçekleşir. Üremenin temelinde mitoz bölünme bulunur. Oluşan yavru canlılar tamamen ana canlıya benzer canlılar arasında çeşitlilik bulunmaz.

Bölünerek Üreme
Tek hücreli canlılarda görülür.Mitoz bölünme şeklinde gerçekleşir. Bakteri ve amipler de görülür.

Sporla Üreme
Ana canlı hücreleri içerisinde özel yöntemlerle çok sayıda spor oluşturulur.Sporlar çok küçük olduklarından su, rüzgar ve hayvanlar yardımıyla çevreye yayılırlar.Uygun ortam bulduklarında çimlenerek ana canlıyı oluştururlar.Bakteriler uygun olmayan koşullarda spor üreterek korunurlar. Mantarlar, sıtma mikrobu, çiçeksiz bitkilerde görülür.

Tomurcuklanarak Üreme
Ata canlıda oluşan çıkıntılardan yeni canlılar meydana gelir. Oluşan yeni canlı atadan ayrılabilir veya ayrılmayarak kolonide oluşturabilir.Bira mayası, sünger,hidra,polip mercanlarda görülür.

Rejenerasyonla Üreme
Bazı omurgasız hayvanlarda, vücutlarından kopan parçadan yeni canlı oluşmasıdır.Halkalı ve toprak solucanlar eğer hayatsal organlarının bulunduğu yerden bölünürse, bölünen parçalardan yeni canlılar meydana gelir. Kertenkelenin kopan kuyruğunun tamamlanması, yarısı alınan karaciğerin kendini tamamlaması rejenerasyonla olur. Fakat bu olay üreme değildir.

Çelikle Üreme
Kavak, çilek, söğüt, gül, üzüm vb. bitkilerinden alınan parçadan (kök, gövde, yaprak) kök oluşarak yeni bitkinin oluşması olayıdır.
Yumru ile Üreme
Patates, yer elması gibi bitkilerde görülen üreme şeklidir. Patates gibi bitkiler yumru gövdenin göz bulunan kısımları dikilerek çoğaltılır. Patatesler çok ender olarak tohumlada üretilir.

EŞEYLi ÜREME:
Çok hücreli gelişmiş canlılarda iki ataya ait farklı üreme hücrelerinin (gametlerin) birleşmesi yani döllenmesi sonucu yeni canlıların (bireylerin) oluşmasına eşeyli üreme denir. (Eşey yani üreme hücreleri ile gerçekleşen üremedir).

Eşeyli Üremenin Özellikleri :
Erkek ve dişi birey vardır.
Erkek ve dişi üreme hücreleri (sperm, yumurta, polen) vardır.
Eşeyli üremenin temelini mayoz bölünme ve döllenme olayları oluşturur.
Çok hücreli gelişmiş bitki ve hayvanlarda görülür.
Eşeyli üreme sonucu az sayıda canlı oluşur.
Eşeyli üreme sonucu oluşan canlılar çevre şartlarına uyum sağladıkları için dayanıklıdır.
Eşeyli üreme sonucu oluşan canlılar (yavrular) (kalıtsal özelliklerini belirleyen genleri taşıyan) kromozomlarının yarısını anneden yarısını babadan aldıkları halde krossing-over olayı (yani mutasyonlar) nedeniyle anne ya da babalarına tıpa tıp benzemezler.
Eşeyli üreme hem genetik çeşitliliğe yol açar hem de canlı sayısını arttırır.
Normalde eşeysiz üreyen tek hücreli canlılar ile çiçeksiz bitkilerde kalıtsal özelliklerin gen transferi şeklinde aktarılması sonucu eşeyli üreme görülebilir.

Eşeyli üreme çeşitleri şunlardır:

Tohumla Üreme: Çiçekli bitkilerde görülür. Tohumun uygun şartlarda (su, sıcaklık, oksijen), çimlenerek yeni bir bitkiyi oluşturmasıdır. Tohum, bitkinin çiçeğindeki dişi organda döllenme olayı sonucu oluşur. (Tohum = Embriyo + Çenek-Besin Deposu-Endosperm + Koruyucu Kabuk)

Yumurta ile Üreme: Kuşlar, balıklar, sürüngenler, kurbağalar ve böceklerde görülür. Döllenme sonucu oluşan zigot sürekli bölünerek embriyo denilen canlı taslağını oluşturur. Yumurta ile üreyen canlılarda embriyo gelişimini vücut dışında ve yumurtanın içerisinde sürdürür ve tamamlar.

Doğurarak Üreme: insanlarda ve memeli hayvanlarda görülür. Döllenme sonucu oluşan zigot sürekli bölünerek embriyo denilen canlı taslağını oluşturur. Doğurarak üreyen canlılarda embriyo gelişimini vücut içinde, anne karnında sürdürür ve tamamlar.

Eşeyli Üremenin Gerçekleşmesi (Döllenme Olayı)

Eşeyli üreme, döllenme olayı ile gerçekleşir. Eşeyli üremede erkek ve dişi bireyin üreme organlarındaki üreme ana hücrelerinden mayoz bölünme sonucu üreme hücreleri üretilir. Erkek ve dişi üreme hücrelerinin çekirdekleri birleşir. Bu olaya döllenme denir. Döllenme sonucu oluşan döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. Zigot, n kromozom erkek üreme hücresinden, n kromozom dişi üreme hücresinden aldığı için 2n kromozomludur.
Döllenme sonucu oluşan zigot defalarca mitoz bölünme geçirerek embriyo denilen canlı taslağını oluşturur. Embriyo da gelişimini tamamlayarak yavru canlıyı meydana getirir.