türkiye de vaka sayısının 100 bini geçmesi

covid-19 salgınında çok tuhaf şeyler oldu ve oluyor. gelgelelim bunların hiçbirisi bu "vaka sayısı" tantanası kadar lüzumsuz ve bir o kadar da komik değil. test yaptığın kadar vaka bulursun. dünyanın en çok test yapan ülkesi abd 4.4 milyon test yapmis 850 bin vaka tespit etmis. yani? eger testler gercek anlamda "random", yani guzel ayarlanmiş nüfus örnekleri ile yapılmişsa hemen bu oranlara gore abd'nin tamaminda ne kadar insanin enfekte oldugunu, hangi yas, cinsiyet, etnik koken ve diger hastaliklarin da bunyede olup olmadigi anlasilir, degil mi? iste burada hatlar karisiyor. cunku test yapilan nufusun tum ulkeyi temsil edebilecek insanlardan olustugunu soylemek imkansiz. daha cok buyuk sehirlerde yapilmis. denecektir ki "e zaten vakalar ve olumler daha cok buyuk sehirlerde oluyor". bu dogru. ancak test edilen insanlar nufusun cinsiyet, yas ve diger farkli ozelliklerini tasiyor mu? yani biz bu vaka sayilarini kullanarak tum nufusun ne kadarinin enfekte olmus olabilecegine dair bir kani gelistirebilir miyiz?

belki de bize bu testlerin getirisi olmasi icin, ayni insanlarin her hafta ya da onbes gunde bir test edilip degisimlerinin de kaydedilmesi gerek. yoksa ben onume gelen herkesi kafama gore test edeyim, iki gun sonra enfekte olsun, ben ne anladim bu isten? daha baska hikayeler de var; mesela ingiltere'de ilk yapilan testlerin hatali oldugu ortaya cikti, yani "vaka sayisi" yanlis.

diyorum ki, ozetle, secin bir ornek kitle, diyelim degisik demografik ozelliklerden olusturulmus 100 bin kisi, surekli bunlari test edin. bir de yanina baska bir 100 bin, bunlari da kontrol grubu olarak test edin; hem degisimleri gorun ve analiz edin, hem de eger iki grup arasinda beklenenin disinda bir anormallik belirirse yeni bir 100 bin ekleyin. Milyonlarca kisiyi gelisiguzel test edip tam itimat edilemeyen sonuclara gore vaka sayisi cikarmak neye nasil yariyor, hala kafam almiyor.