sultan abdülhamid zamanında kaybedilen topraklar

bu onun büyük bir hakan olmadığı anlamına gelmez yani nasıl gazi mustafa kemalin filistinde başarısız olması gaziye başbuğ demeye engel değilse veya gazi osman paşanın ruslara esir düşmeni onu Türk tarihinde büyük şahsiyetlerden biri olarak anılmasına engel değilse Ulu Türk hakanı abdülhamidin de büyüklüğüne engel değil imparatorluğun içine düştüğü duruma bi bakanız abdülhamid o olumsuzluklara rağmen büyük atılımlar yapmış gazi mustafa kemaller gibi komutanların yetişmesini sağlamış penisilinin olmadığı dönemlerde bir çok hastalığının üstesinden gelebilecek doktorlar yetişmesini sağlamıştır . ilber hoca onun hakkında şöyle der.

''2.Abdülhamid han eğer 1.Abdülhamid'in döneminde yaşasaydı Osmanlı imparatorluğu'nun şark dünyasındaki kaderi değişmiş olurdu. bu onun kişiliği ile ilgilidir.
Eğer tarihte içtmai şartların ve dünya şartlarının dışında kişilerin rolü var ise 2 Abdülhamid bu bakımdan en kayda değer şahsiyettir.
Osmanlı imp'nu kendilerince küçümsüyenler olabilir ama imparatorluk bir takım büyük portelerin oluşuturduğu bir tarihtir. Devletin kuruluşundan 16 asrın sonuna kadar bütün hükümdarların hepsi büyük mareşallerdir askeri dehadır
iftiraf etmek gerekir ki islam dünyası ilmi üstünlüğünü 15 asırda tamamlamıştır .yani 15. asırdan sonra islam dünyasi tıpta astronomide matematikte kimyada öncü rolünü terk etmitir. Açık konuşmak gerekirse aslında milletimizin yani Türklerin devleti olmasa islam dünyası askeri ve idari vasıflarını da kaybedecek ve çoktan gerilemeye başlayacaktı. huristiyan dünyasının diriliği toparlandığı organize olduğu teşkilatlandığı ilerlemeler kaydetmeye başladığı bir devirde bu üstünlüğü onara kaptırmayan onları geciktiren onları birkaç asır için durduran doğurudan doğruya türklerin kurduğu Osmanlı imp.dur.
çok açıktır ki bu imp. kuruluş ve gelimesinde büyük hükümdarların payı vardır. bunlardan biride '' hükümdarların en sonuncusu ve geç geldiği için önemi anlaşılmayan'' 2 Abdülhamid handır. kendisi yavaşlama asrında ortaya çıkmıştır .yapabileceği fazla birşey yoktur cihanşümul bir imparatorluğun sonuna gelinmiştir. bu bakımdan Abdülhamid dünya imparatorlukları yani muhtelif dinler ve dillerden bir takım milletlerin bir arada yaşadığı cihanşümul denilen
imparatorlukların üçüncüsü ve aslında sonuncusunun son hükümdarıdır. çünkü kendisinden sonraki hükümdarların ikisinin de şahsiyet olarak kayda değer bir yanı yoktur. ''Cumhuriyetin ilk yüzyılı 1923 2023 ilber ortaylı .