bugün

entry'ler (15)

can hakman

ayşe özyılmazel'in kendisi hakkında yazdığı yazı üzerine ona hayatının ayarını veren, oturduğu yerden gündem yaratan magazin dünyasında şu aralar hemen her değişik haberde adını gördüğüm insan.

çok boyutlu farkındalık

zihinsel olarak birden fazla realite veya zaman bölgesini aynı anda hesap edebilme yeteneğine denir.

epagomenal

eski güneş yılındaki ayın bölümünü oluşturmayan ilave edilmiş günlerdir. Mısırlı tanrılara bu günlerde ibadet edilir.

zaman düğümü

şimdiden geleceğe ve tekrar gerisin geriye şimdiye daire çizerek düğümlenen yolculuklar veya şimdi başlayıp zaman içinde geriye giden ve tekrar şimdiye dönen yolculuklar veya bunların herhangi bir kombinasyonuna verilen ad.

zaman eğimi

zamanın geçmişten geleceğe akışındaki imajinatif bir bozulma veya kesintiye verilen ad.

solucan deliği

ilk defa John Archibald Wheeler tarafından kullanılmıştır ve o zamandan beri kuantum topologları tarafından enerjinin bir evrenden diğerine sızdığı noktaları tanımlamak amacıyla kullanılmıştır. kara deliklerin içinde ortaya çıkıp türlü şekil ve ölçülerde olurlar. evrenler arasından bunlar aracılığıyla sızan enerjinin yanında bilgi ve düzen gibi kavramların olup olmadığı fizikçiler arasında tartışma konusudur.

beyaz delik

uzay zaman tekilliğinden ortaya çıkan maddenin oluşturduğu varsayımsal astrofiziksel nesne şeklinde tarif edilebilir. madde kara delikte kaybolup evrenden dışarı doğru zorlanırken, beyaz delikten kozmik fışkırma diyebileceğimiz şekilde dışarı doğru akar.

kara delik

belirli türdeki maddenin frekanslarını veya dalga bantlarını ciddi biçimde değiştiren kuantum sıçrayışlarının araçlarıdır. örneğin bir evrenin malzemesini başka bir paralel alanın malzemesine döndürüyorlar veya başka bir kozmik zaman bölgesinde yeni bir evren oluşturuyorlar. dolayısıyla zaman enerjisiyle bağlantıları açıkça ortadadır.

ayakkabı bağı felsefesi

bu teoriyi ortaya atan fizikçi Geoffrey Chew'dir. Teori, evreni birbirine bağlı olayların dinamik bir ağı olarak görür. Bu ağın parçalarının özellikleri temel değildir; hepsi diğer bölümlerin özelliklerinden çıkmıştır. Bunların karşılıklı bağlantılarının tutarlılığı bütün ağın yapısını belirler.

eugene wigner

kuantumun öncüsüdür. schrodinger'in meslektaşıdır. wigner'in arkadaşı teorisine isim babalığı yapar. arkadaş burada farazi bir kişidir ve kediyi bulunduran kafesi tutmaktadır. Ne olduğunu görmek için kafesin içine bakmaya karar verebilecek kişidir. Paradoksa göre eğer profesör, arkadaşı kediye bakmış olmasına rağmen, arkadaşına bakmamış olsa; arkadaşının kediyi canlı görmesi durumunda mutlu mudur yoksa kediyi ölü görmesi durumunda üzüntülü müdür, bilemez.

quark

murray gell mann tarafından adlandırılmıştır. mann bu adı james joyce'nin finnegan's wake adlı kitabındaki bir satırdan esinlenerek koymuştur. alman argosunda saçma anlamına gelir. almanya'da süzme peynir türü bir tatlının adıdır. bir proton veya nötron üçkuarktan oluşur; her bir renkten bir tane.

macho

kuantum teorisinde büyük yoğun hale objelerine verilen ad.

wimp

kuantum teorisinde etkileşimi zayıf olan büyük parçacıklara verilen ad.

süperuzay

içlerinde üçten fazla boyut bulunan durumları tasavvur eden hayali matematiksel yapıları tanımlamak için kullanılır. Aynen sıradan uzay gibi noktalar içerir ancak aradaki fark süperuzaydaki her noktanın bütün evren içindeki her objenin bulunduğu yeri işaretlemesidir. Başka bir deyimle süperuzaydaki her nokta dünyanın küçük ölçekli modelidir.

belirsizlik ilkesi

indeterminizm ilkesi olarak da bilinir. geçmişe ve şu ana dayanarak geleceği kestirebilmenin imkansızlığını yansıtır. kuantum diliyle, bir kişinin hiçbir zaman parçacığın hem pozisyonundan hem de hızından tamamen emin olamayacağını çünkü her ikisinin kesin bir değerlendirmesini elde etmenin mümkün olmadığını iddia eder.