bugün
- kıbrıs ismailağa cemaati sayesinde alındı11
- michy batshuayi16
- bı erkeğin sevdiğini anlamanın yolları12
- anın görüntüsü23
- islamı tartışamamak17
- cehaletle mücadele etmek16
- oktay kaynarca'nın türkiyeliyim açıklaması23
- antalya daki engelli çocuğa toplu tecavüz18
- bik bik'in kurban etlerini buzdolabında saklaması9
- dekolte memeye bakan kişinin aklından geçen15
- manyak olmaya karar verdim17
- ne zaman evleneceksin diye soran akraba13
- salda gölü'nün son hali13
- sağlığı etkileyen en temel faktör13
- izmirli sude vs karslı rojda10
- sözlükteki en iyi 15 yazar9
- 10 ayda evlenen insanlar8
- çinliler her şeyi üretebiliyor türklerin neyi var20
- arda güler14
- nervionun kedisi9
- erkeklerde meme ne işe yarıyor sorunsalı10
- sözlüğün en iyi iki kadın yazarı17
- türkiyeyi mülteci kampına dönüştüren abd17
- geniş kalçalı kadın ahlaklıdır25
- karizma10
- sözlükteki elit yazarlar20
- türk mü türkiyeli mi sorunsalı9
- okula gitmeden yüzlük karne alan afgan ve suriler18
- evlenmeyenlerin seks yapmadan ölüp gitmesi12
- atatürk kafir cumhuriyetini ilan etti11
- ups boobs beni favladı'ne yapmalıyım17
- knowledge13
- 18 haziran 2024 türkiye gürcistan maçı36
- rus sovyet düşmanı amerikancı kemalistler11
- kocam boşalacağı esnada geliyorum bacanak dedi16
- diamond tema28
- kimsenin saraca'nın doğum gününü kutlamaması21
- diyanetin türkleri araplara şikayet etmesi8
- kabataş yalanı9
- içsel yolculuk enerji frekans 69 bin lira19
- vladimir putin11
- diamond tema için yakalama kararı17
- ben bu yazıyı sana yazdım9
- millet öğle yemeğine çıkarken yeni uyanan tipler9
- true bir martı olsa olacaklar9
- thusneldaa12
- saraca silsüpüroğlu15
- diamond tema'nın arnavutluğa kaçması9
- ülkesi savaştayken başka ülkede keyif süren kansız9
- kayseri de atatürk heykeline baltalı saldırı13
Osmanlı devleti dönemini; tanzimat öncesi dönemi, tanzimat dönemi ve tanzimat sonrası ile ele alıp Cumhuriyet dönemini de inceliyoruz.
Tanzimat öncesi dönemde bütçe hakkının gelişimi;
Devlet uygulamalarında dinin etkisi ve hükmü buram buram hissedilmekteydi. Zaten osmanlı devleti islam dini ile yönetilmekteydi. Bunu sadece hukuksal açıdan kavramsallaştırmayın kafanızda. Gelir gider yapısına, uygulamasına da bu hakimdi. Her yapıda olduğu gibi burada da gelire göre gider yapılır, toplanan gelirler belirli giderlerse tahsis edilirdi. Bütçe gelirlerini "şer'i" ve " örfi gelirler meydana getirmekteydi. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde adem-i merkeziyetçi bir yapılanmadan ve vakıf sisteminden yararlanılmaktaydı.
Osmanlı devletinin kuruluşundan bu yana en önemli harcamaları savaşlara ve yerleşmelere olmuştur. Vergiye tabii tutulan iktisadi alan ise tarımsal üretim olmuştur. Kentlerde yapılmakta olan sanayi ve ticaretten gelen vergi hasılatı ise ikinci dereceden önem arz etmiştir. Birinci murat zamanında savaştan kazanılan topraklardan belirli miktarlarda vergiler sağlanmıştır. Birinci bayezit döneminde; savaş tazminatı, mahkeme harçları gibi yeni gelir kapıları elde edilmiştir. Fatih sultan mehmet zamanında vergiler en yüksek seviyesine çıkarılarak, devlet idaresinde yeni düzenlemelere gidilmiştir. Defterdarlık teşkilatı ilk defa fatih döneminde kurulmuş, daha sonrasında rumeli için de defterdarlık kurularak baş defterdarlık kurumu oluşturulmuştur.
Osmanlı devletinde bütçeler mali teşkilatın başı olan defterdarlık tarafından hazırlanırdı. Defterdarlık yalnızca devlet kalitesine el atmaz, devlet hesaplarını da tutar, korurdu. Aynı zamanda; defterdarlık içindeki "defter eminliği" devlete ait olan mali kayıtların tutulmasından sorumlu idi.
Daha sonra geçmiş yılların hesaplarının da inceleme bölüneceği gelir-gider hesap özetleri düzenlenmiştir. Hesap özetlerinin en tanınmışları ayni ali efendinin "masraf cetveli", dördüncü mehmet zamanında; tarhoncu ahmet paşa "lahiyası" ve Eyyubi efendi "cetveli"'dir.
1808'de sened-i ittifak imzalanmıştır. Bu sözleşmede; vergiler hususunda osmanlı vergi düzeninin ülkenin tamamında, tüm eyaletlerde uygulanacağı, padişaha ait gelirlerin ayanların el koyamayacağı, vergi oranlarının hükümet ve ayanın görüşmeleri sonucunda belirleneceği karara bağlanmıştır.
Osmanlı devlet bütçesi; merkezi devlet bütçesi, eyaletler bütçesi, vakıf bütçesi olarak sınıflandırılmıştır. Eyalet ve vakıf bütçeleri merkezi devlet dışında hazırlanırdı. Ancak, gelir ve gider çok net ve ayrıntılı bir biçimde merkezi devlet idaresine gönderilirdi. Gelirler tahmin yöntemi ile değil bizzat devlet idaresine girdikten sonra tespit edilip kesin rakamlar şeklinde cetvellere göre yıllık düzenlenirdi.
Bütçenin tamamlanmasından sonra defterdar, gelir ve gider cetvellerinin başına mukaddimeyi ekler ve padişah onayına sunardı. Padişah okey verirse mukaddime ve cetveller geçerlilik kazanırdı.
Tanzimata kadar, devletin safi gelir ve giderleri ayrıntılı bir halde deftere kayıt olmakla birlikte , tahminlere sistemine dayanan bir bütçe yapılması gündeme gelmemiştir
Tanzimat öncesi dönemde bütçe hakkının gelişimi;
Devlet uygulamalarında dinin etkisi ve hükmü buram buram hissedilmekteydi. Zaten osmanlı devleti islam dini ile yönetilmekteydi. Bunu sadece hukuksal açıdan kavramsallaştırmayın kafanızda. Gelir gider yapısına, uygulamasına da bu hakimdi. Her yapıda olduğu gibi burada da gelire göre gider yapılır, toplanan gelirler belirli giderlerse tahsis edilirdi. Bütçe gelirlerini "şer'i" ve " örfi gelirler meydana getirmekteydi. Kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde adem-i merkeziyetçi bir yapılanmadan ve vakıf sisteminden yararlanılmaktaydı.
Osmanlı devletinin kuruluşundan bu yana en önemli harcamaları savaşlara ve yerleşmelere olmuştur. Vergiye tabii tutulan iktisadi alan ise tarımsal üretim olmuştur. Kentlerde yapılmakta olan sanayi ve ticaretten gelen vergi hasılatı ise ikinci dereceden önem arz etmiştir. Birinci murat zamanında savaştan kazanılan topraklardan belirli miktarlarda vergiler sağlanmıştır. Birinci bayezit döneminde; savaş tazminatı, mahkeme harçları gibi yeni gelir kapıları elde edilmiştir. Fatih sultan mehmet zamanında vergiler en yüksek seviyesine çıkarılarak, devlet idaresinde yeni düzenlemelere gidilmiştir. Defterdarlık teşkilatı ilk defa fatih döneminde kurulmuş, daha sonrasında rumeli için de defterdarlık kurularak baş defterdarlık kurumu oluşturulmuştur.
Osmanlı devletinde bütçeler mali teşkilatın başı olan defterdarlık tarafından hazırlanırdı. Defterdarlık yalnızca devlet kalitesine el atmaz, devlet hesaplarını da tutar, korurdu. Aynı zamanda; defterdarlık içindeki "defter eminliği" devlete ait olan mali kayıtların tutulmasından sorumlu idi.
Daha sonra geçmiş yılların hesaplarının da inceleme bölüneceği gelir-gider hesap özetleri düzenlenmiştir. Hesap özetlerinin en tanınmışları ayni ali efendinin "masraf cetveli", dördüncü mehmet zamanında; tarhoncu ahmet paşa "lahiyası" ve Eyyubi efendi "cetveli"'dir.
1808'de sened-i ittifak imzalanmıştır. Bu sözleşmede; vergiler hususunda osmanlı vergi düzeninin ülkenin tamamında, tüm eyaletlerde uygulanacağı, padişaha ait gelirlerin ayanların el koyamayacağı, vergi oranlarının hükümet ve ayanın görüşmeleri sonucunda belirleneceği karara bağlanmıştır.
Osmanlı devlet bütçesi; merkezi devlet bütçesi, eyaletler bütçesi, vakıf bütçesi olarak sınıflandırılmıştır. Eyalet ve vakıf bütçeleri merkezi devlet dışında hazırlanırdı. Ancak, gelir ve gider çok net ve ayrıntılı bir biçimde merkezi devlet idaresine gönderilirdi. Gelirler tahmin yöntemi ile değil bizzat devlet idaresine girdikten sonra tespit edilip kesin rakamlar şeklinde cetvellere göre yıllık düzenlenirdi.
Bütçenin tamamlanmasından sonra defterdar, gelir ve gider cetvellerinin başına mukaddimeyi ekler ve padişah onayına sunardı. Padişah okey verirse mukaddime ve cetveller geçerlilik kazanırdı.
Tanzimata kadar, devletin safi gelir ve giderleri ayrıntılı bir halde deftere kayıt olmakla birlikte , tahminlere sistemine dayanan bir bütçe yapılması gündeme gelmemiştir
güncel Önemli Başlıklar