sözlükteki yazarların mantık hataları

Sözlükteki yazarların mantık hatalarıdır

Sözlükte o kadar çok mantık hatasına sahip yazar var ki , isyan mı etmeli yoksa savaşmalı mı ?
içinde azıcık öğrenme istediği olanlar için paylaşıyorum.

Merhaba arkadaşlar,



Bildiğiniz gibi dün yazdığımız notta, belki de bilimsel tartışmaların en temel birkaç kuralına değinerek sizleri tartışmalar konusunda bilinçlendirmeye çalıştık. Şimdi ise çok daha önemli bir konuya gireceğiz: mantık hataları.

Mantık Hatası, tıpkı "teori" sözcüğü gibi günümüzde, günlük dilde farklı, bilimde ise farklı anlamlarda kullanılan bir kalıptır. Günlük yaşantımızda genellikle anlayamadığımız ya da anlayamayacağımız kadar karmaşık olan olaylar için "Bu işte bir mantık hatası var." deriz. Ya da daha spesifik olarak, mantık hatalarını sadece neden-sonuç ilişkileri arasındaki hatalara göre yorumlarız. Ancak bilim dünyasında mantık hataları, günlük dildeki bu hatayı kapsamakla birlikte, bu yazı dizimide göreceğiniz gibi çok daha engin bir alanı içine almaktadır.

Mantık Hatası (Logical Fallacy), isimden de anlaşılabileceği gibi, temel olarak, mantıklandırmada yapılan hata anlamına gelmektedir. Ancak mantık hataları, olgusal (gerçeksel) hatalardan (factual error) farklıdır. Örnekleyelim:


Su, tanımı belirlenmiş normal şartlar altında 600 santigrat derecede kaynar.
Bu önerme (ifade), bir mantık hatası içermez ancak olgusal hata içerir. Normal şartlar altında (1 atmosfer basınç, 25 santigrat derece dış sıcaklık) su, santigrat bazında derecelendirilmiş bir ölçeğe göre 100 birim sıcaklıkta kaynamaya başlar. Bu önermenin mantık hatası içermeyip, olgusal hata içerdiğini aklımızdan çıkarmayarak, devam edelim, gelecekte bol bol mantık hatası örnekleri vereceğiz zaten.

Daha spesifik konuşmak gerekirse, mantık hatası, bir önceki yazıda tanımladığımız terimler dahilinde, ulaşılan sonuçlar için belirlenen sınırların (ön kabullerin), sonuç için yeterli derecede destek içermediği argümanlara denmektedir.

Çıkarımsal (Tümdengelimsel) Hata, çıkarımsal olarak yapılan bir argümanın tüm sınırları geçerli olsa bile sonucun geçersiz olması durumuna verilen isimdir.

Dedüktif (Tümevarımsal) Hata ise daha gayrıresmi hatalardır ve basit olarak tümevarımsalmış gibi görünen ama aslında kullanılan sınırların, varılan sonucu yeterince desteklemediği argümanlarda bulunan hatalardır. Bu gibi durumlarda sınırlar doğru olsa bile varılan sonucun doğru olmama ihtimali yüksektir.

Birkaç örnek verelim:

1.Bir bilim insanı, bilim hakkında bir yorum yapıyorsa bu doğrudur.
2.Albert Einstein, Kuantum Mekaniği'nin deterministik (öngörülebilir) olduğunu belirtmektedir.
3.Dolayısıyla Kuantum Mekaniği deterministiktir.
ilk bakışta kimine doğru gibi gelebilecek bu mantıklandırma, temelde, daha sonra değineceğimiz Otoriteye Yalvarmak/Başvurmak (Appeal To Authority) olarak tanımlayacağımız bir mantık hatası içermektedir ve temel olarak 1. önerme her koşulda doğru olmak zorunda değildir. Dolayısıyla sınırlar, sonuç için yeterli desteği sağlamadığı için bu tümdevarımsal bir hatadır denebilir.


Çıkarımsal Hata'ya bir örnek verecek olursak:

1.Bill Gates, Microsoft'a sahip olsaydı, zengin olurdu.
2.Bill Gates zengindir.
3.Dolayısıyla Bill Gates, Microsoft'a sahiptir.
Temel olarak ilk iki sınır ifadesi doğrudur. Ancak 3. önerme, ilk ikisine dayanarak yapılamaz, çünkü Bill Gates Microsoft'a sahip olduğu için değil, Fort Knox'a sahip olduğu için zengin olabilir. Bu hatayı ilerde Ardılları Olumlama ya da bir diğer adıyla Ters Hata olarak tanımlayacağız. Bu bir Çıkarımsal Hata'dır çünkü sınırlar, varılan sonuç için yeterli desteği sağlamamaktadır.



Bir diğer örnek verelim, tıp dünyasından:


1.Eğer grip olursam, boğazım ağrır.
2.Boğazım ağrımaktadır.
3.Dolayısıyla gribim.


Bu da Çıkarımsal Hata'dır, çünkü varılan sonuç ifadesi, sınırlar tarafından desteklenmemektedir, her ne kadar sınırlar doğru olsa bile. Çünkü boğaz ağrısının tek sebebi grip değildir.


Bir başka örnek verelim, bu defa kendi konumuzla alakalı olsun ve diyalog içerisine gömelim:



Ali: Tüm teistler (Tanrılara ve dinlere inanan kimse), Evrim'e karşıdır.

Başak: Bu doğru değil. Amcam Evrim'e karşıdır ama bir teist değildir.


Burada Başak, Ali'nin önermesini amcası üzerinden verdiği bir örnekle yanlışlamaya çalışmaktadır; ancak ileri sürdüğü argüman, Ali'nin iddiasına karşı değildir; çünkü Ali'nin önermesi, teist olmayanların Evrim hakkındaki düşünceleriyle ilgili bir bilgi içermemektedir.



Bu örnekten çıkarmamız gereken ders, karşımızdakinin iddiasının tam olarak neleri kapsadığını iyi anlamak ve buna göre karşıt argümanlar üretmemizin önemidir. Benzer şekilde, kendi argümanımızın sınırlarını yiyi belirleyerek, karşı tarafın gerçersiz savunmalara girmesini sağlayabilir ve tartışma içerisinde bu hatalarını ortaya çıkararak alt etmeyi başarabiliriz.

Umarız faydalı olmuştur ve olacaktır.


Saygılarımızla.

kaynak;
https://www.facebook.com/...p?note_id=209040389154044

yazar haklıdır. örneğin; bill gates zengindir.
steve jobs'ta zengindir. ama ikisi farklı şirketlere sahiptir.

buna benzer bir kaç hata daha vardır. *
mesela ateist yazarlar * allah'ın bilmem nesi gibi yazılar yazmakta. kendisine göre var olmayan olguya isim koymaktadır.

ayrıca en komik mantık hatası sevişmeli başlıklara en çok da bakir/bakire yani bekaret sahibi olan insanların yazmasıdır.

seneler evvel yapılmış olmayacak duaya amin deme ritüelini gerçekleştirmiş olmak.

ben denedim siz sakın denemeyin.