musibetlerin mahiyeti ve esası

maddî musibetleri büyük gördükçe büyür, küçük gördükçe küçülür.

meselâ, gecelerde insanın gözüne bir hayal ilişir. ona ehemmiyet verdikçe şişer, ehemmiyet verilmezse kaybolur. hücum eden arılara iliştikçe fazla tehâcüm göstermeleri, lâkayt kaldıkça dağılmaları gibi, maddî musibetlere de büyük nazarıyla, ehemmiyetle baktıkça büyür. merak vasıtasıyla o musibet cesetten geçerek kalbde de kökleşir, bir mânevî musibeti dahi netice verir, ona istinad eder, devam eder. ne vakit o merakı, kazâya rıza ve tevekkül vasıtasıyla izale etse, bir ağacın kökü kesilmesi gibi, maddî musibet hafifleşe hafifleşe, kökü kesilmiş ağaç gibi kurur, gider. bu hakikati ifade için bir vakit böyle demiştim:

hayat musibetlerle, hastalıklarla tasaffi eder, kemal bulur, kuvvet bulur, terakki eder, netice verir.