avrupa sömürdü diye zengin

olayın önemli bir boyutunu tarif eden, ama tek başına büyük resmi tamamlamayan bir iddia.

(bkz: kapitalizm ve kölelik)

avrupa sömürdü mü, sömürdü. hala sömürüyor mu, sömürüyor. amma ve lakin sadece bu yüzden zengin demek de eksik tespittir. petrol denizinin üstünde yatıp bir arpa boyu ilerleyemeyen ülkeler yok mu? var. çok mühim bir sömürme geçmişi olmayıp da (hatta kendisi bir dönem bir nevi sömürge konumunda olup da) gayet zengin olabilen ülke yok mu? var (bkz: finlandiya).

sömürgecilik sermaye birikimini sağlamanın kolaycı olan ve insancıllıktan uzak bir yoludur. her yapanı zengin edebiliyor diye bir şey yok, çünkü yapanın bunun dışında neler yaptığı ve yapmadığı da önemli. sömürge imparatorluğu kurup batıran avrupa devleti örnekleri de unutulmamalı (ki bunların sonraki hikayeleri de).