baltalimanı anlaşması

balta limanı ticaret anlaşması olarak bilinir.

1830 lu yıllarda avrupalı devletlerdin her birinde gümrük ile igili sıkıntıları vardı.onlar da yüksek vergi uyguluyorve çeşitli mallara yasak getiriyorlardı.
hal böyleyken osmanlıya yönelen ingiltere , osmanlı devletini anlaşma yapmaya zorlayabilmişti. bunun nedenleri vardı en önemli nedenler ;
1.yürürlükteki tarife nedeniyle hazine zararlarının artmakta olması
2.kavalalı isyanı dolayısı ile yaşanan kriz

ingiltere açısından bakıldığında dostluk perdesi altında yakın doğu yu iktisadi oalrak nüfusu altına almaya çalıştığı görülmektedir.1836 daki iran-ing. ticaret anlaşması bunu ortaya koymaktadır.
osmanlı-ing. ticaret anlaşması 16 ağustos 1838 tarihinde imza edildi.değiştirilmiş maddeler dışında eskiden verilmiş bütün ayrıcalıklar bu anlaima ile tekrarlandı ayrıca yeni maddeler eklendi.

bundan önceki muhadelerde bulunan ihraç yasakları , zirai ve diğer maddeler üzerine konulan yed_i vahid ve satın alınan malın bir yerden başka bir yere nakline tezkire isteme usulü kaldırılmıştır.

ingiliz tüccarı en çok müsaadeye mazhar vasfının yanında ülke içinde en çok müsaadeye mazhar yerli tüccar ile eşit haklara sahip oluyordu.en önemli dğeişiklik bu husustur.

ingilizce metinde oradaki her türlü ticaret ibaresi türkçe metne yansımadı.bu ingiliz tüccarının esnaflığa karışmasını mümkün kılmış daha sonra bütün gayretlere rağmen değiştirilmemiştir.

ingiliz o tarihe kadar çeşitli isim altında alınan dahili resimlerin yerine ihracatta %9 ithalatta %2 ödemesi kabule dildi. toplamda ise ihracatta %9+3=12 ithalatta %2+3=5 ödemesi kararlaştırıldı.

ayrıca ingiliz tücraına başka memleketlerden gelecek malların da serbest ticaretini yapma hakkı verildi

anlaşmasının 7. maddesi biraz tartışmalı geçmişti. bu madde şu konuları içermektedir
yeni tarifeyi tayine dilecek yeni murahaslar belirleyecek
bu tarife 7 yıl yürürlükte kalacak
tarifede , zikredilen oranlar dahilinde her mal için ayrı gümrük resmi belirlenecek
osmanlı ürünlerinin hangi limandan ihraç edileceği tespit edilecekti
muahede de belirtilen oranlar ihrac. 12 ithal. 5 idi.

müzakere süresi çok sıkıntılı ve sancılı geçmiştir.ithalat gümrüğü nün tespitini uygun gören ingilizler ihraç malları için anlaşmazlıklara sebebiyet verdiler.elçi ponsonby murahasslara verdiği yazıda ihraçmallarının oranını belirleyebileceğini ancak şimdilik reftiye resmi olan 53 ün belirlenmesi hususunda yetkili kıldı.

kasım 38 şubat 39 arasındaki görüşmelerde %9 ve %3 e razı oldular.

4.madde de kıymet üzerindne vergi alınması ifadesi , gümrükten önce kıymet meselesini ortaya çıkardı.belirnecek fiyat malın nerede ve ne zamanki fiyatı olacaktı. babı ali istanbul fiyatı üzerinden hesaplanacağını belirtirken bu iki taraf için ciddi bir mesele oldu.
ayrıca muhadenin imzalandığı 1838 ylında fiyatlar geçen yıllara göre çok artmıştı. resimler babı alinin ısrarına göre o zamanki fiyatından hesaplanırsa ecnebi tüccarın karı çok azalacaktı.
ingiliz çakal murahasslar bu nu son 3-4 yılın ortalamasını alarak çözmeye çalıştılar .kabul de ettirdiler.ancak ipek tütün kuru yemiş gibi ürünler bundan istisna edildi.yerine göre kalite farkı olabiliyordu.

amediye tartışmalarıyla ilgili ingilizler bu resim için istanbul fiyatlarını uygun görmüyorlardı. uygun bir şekil bulunamazsa satıcının malı getirdiği limandaki satış fiyatı olmalıydı.

palmerston un ingiliz murahassları sıkıştırması üzerine rahatsız olan babıali görüşmeleri kesti.başkonsolos cartwriht elçi ponsonby den babı ali nezdinde girişimde bulunup tekrar görüşmelrin başlaması için girişimde bulunmasını istedi ve başarılı olundu da.

7 mart da görüşmeler tekrar başlar reftiye %3 olarak belirlenir. ancak şarap hariç tutulmuştur , onun için se ertesi gün toplanıp karar verilecekti.
amediye hakkında yapılan görüşmeler de çok sıkı geçti. türk tarafı reftiye üzerinden %10 indirimle kalanın %9 unu amediye olarak kabul etmeyince sonraki teklif ise malın müstahsil tarafından satıldığı fiyat üzerinden alınması yönündeydi. oysa bu malın ihrac fiyatından önce karararlaştırıldığı için 7.maddeye uygun değildi.

türk tarafı ve özelikle nuri bey %10 luk indirime karşıydıç böylesine önemli bir konuda bu indirim kararına imza atamayacağını söylemekteydi.

anlaşmasının önceden 1 mart 1838 de yürürlüğe girmesi kararlaştırıldıysa da müzakereelr hala süremkteydi.ingiliz tarafı zarar ettiğinin farkındaydı , bu durumda ingilizler

1.tarife nin önceki şeklini kabul edip uygulamaya razı olacaklar
2. ya da muahede nin uygulanmamasına rıza göstereceklerdi.

ponsonby ilk ini kabul etti.ayrıca %10 indirimden sonraki %9 resim çok da fazla kazanç sağlamayacaktı.bunun yanında ingilizler fransızların muahedeyi tamamlayıp babı aliye ye bildirdikten sonra kıskançlık krizine girmişlerdir.

cartwriht amediye tarifesini ilk şekliyle kabule tmek için talimat aldı.bu şekilde kabul edildi.

7.madde malın nakli için münasip olan iskelelerin kararlaştırılacağı ile ilgiliydi.bazı maddeler ve bursa ipeğinin ihracında sorunlar çıktı.prensip olarak malın istihsal bölgesine en yakın limandan ihracı söz konusuydu . ingilizlerin görüşü ise izmir osmanlı ise istanbul limanında direndi.

babı ali bursa-izmir yolunda sahile yönelen kısımlar olduğu için kaçakçılık yapılarak ipekten alınan gümrüklerin azalacağı endişesindeydi bu yüzdne istanbulu teklif etti.ayrıca 25 mil kazanç sağlayacaktı istanbul.ayrıca bu öenmli madde nin pahitaht tarafından faydalanmasını sağlayacaktı.ingilizler sonunda emellerine ulaştılar 50 liman dan ihrac teklifi kabul edildi.

ing. ve fran. için uygulanacak ve ihraç mallarından alınacak %9 ithal mallarından 52 gümrük resmi ile ilgili sorun çıktı. diğerler ecnebilerden ayrımak gerekiyordu . ayrıca limanlar iltizam usuluyle verildiği için dağıtım farklılık gösterdi . ayrıca istanbulda masdariye vergisi mevcuttu.