rıfat ılgaz

on iki esek (hababam sinifindan bir pasaj)

son ders tarihti. tulum hayri'yle domdom ali bes gazozuna bahse tutusmuslardi. eger derste söz arasinda kel mahmut, on iki «esek» derse tulum hayri kazanacak, demezse domdom ali içecekti gazozlari. ama oyun öylesine düzenlenmisti ki dese de demese de yine kabak inek saban'in basina patlayacakti.
kel mahmut'un derse 8 dakika geç gelmesi tulum'un zararinaydi. ama yoklama olasiligini düsünenler, memnundu bu gecikmeden.
tulum, kel mahmut'u bir an önce hababam sinifi'na sokmak için kalkti, tepine tepine bir uçtan bir uca kostu. bu açiktan açiga kel mahmut'a hakaretti, hem de kendi dersinin oldugu saatte...
merdivenleri hizla çikarak daldi hababam sinifi'na:
«kim bu esek?» dedi.
bütün sinif tulum hayri hanesine bir çizgi çekmisti. hayri, kel mahmut'u biraz daha kizdirmak, bir iki esek daha kazanmak için, kalkmiyordu ayaga. kel mahmut, palamut recep'e dönerek:
«söyle!» dedi, «kim bu esek?»
tulum, memnun, ikinci çizgiyi de çekti. palamut recep:
«kimse kalkmadi yerinden!» dedi.
cesurca bir yalanlamaydi bu. domdom ali istemeye istemeye tulum'un hanesine ikinci çizgiyi de çekti. kel mahmut alev saciyordu:
«kim bu esek, kalksin ayaga!»
tulum bir çizgi daha çekti.
palamut isi siyasete dökmek zorundaydi:
«efendim!» dedi. «hayri haritayi asmak için kalkmisti da... belki biraz hizli...»
«harita kosarak mi asilir?»
sonra tulum'a döndü:
«esek herif! kalksana ayaga! senden baska hayri mi var sinifta?»
tulum siritarak bir çizgi daha çektikten sonra, dikildi.
«bak esege hala siritiyor!»
arka siralardan refüze mirildandi:
«etti bes! tulum içtin gazozu!»
kel mahmud, ardina kadar açik kapiyi kapattiktan sonra geldi, kürsüye oturdu. hirsla not defterini çikardi:
tulum, yavastan:
«tamam!» dedi, «ders vermeyecek. içtik gazozlari!»
«anlat bakalim, viyana muhasarasini?»
tulum bir puan kazanmak umuduyla:
«birinciyi mi, ikinciyi mi?» diye sordu.
«birak esekligi! ikinciyi verdik mi sanki?.. geçen ders sokullu devrini anlatmadik mi?»
tulum:
«etti alti!» dedi, dudaklarinin arasindan. sonra bir puan daha kazanmak için:
«hayir!» dedi. «kanunî'den bahsettiniz!»
«bak esege! ne fark var arasinda. anlat hadi!»
«neyi?» - «birinci viyana muhasarasini!»
«merzifonlu kara mustafa pasa...»
«merzifonlu senin babandir, esek herif! ne isi var merzifonlu'nun kanuni devrinde?..»
tulum «ciz!» diye refüze'ye isaret etti. bahsi kazanmaya dört «esek» kalmisti. nasil olsa kazanirdi bu dört esegi:
«kanuni sultan süleyman asker topladi, dayandi viyana kapilarina...» diye anlatmaya basladi. kel mahmut:
«e sonra... kapinin zilini çaldi ama kapiciya duyuramadi!»
sonra sertleserek:
«çalismamissin esek herif, bir kere bile açmamissin kitabi!»
tulum dokuzuncu esegi de kazanmisti. aferin almis gibi siritiyordu. ne yapip yapip üç puan daha kazanmaliydi:
«çalisamadim!»
«sebep?»
kizdiracak bir ders adi atmaliydi:
«askerlige çalistim. sonra edebiyat hocasi...»
«bak esege! sonra jimnastige de calistin degil mi? esekler gibi tepindin üstümde!»
bir tane kalmisti. kel mahmut kalemini çikarip bir sifir konduracakti ki, tulum:
«af edin! gelecek derse kaldirin beni. calismazsam o zaman...»
kalemi tekrar cebine koydu:
«defol, esek herif!»
«tesekkür ederim efendim!»
yerine otururken:
«tamam!» dedi. «tam on iki!»
bu tesekkür, kuskusuz, sifiri bastigindan çok, on iki esek içindi.

rifat ilgaz bu eserini ilk 1956 da dolmus dergisinde stepne adi ile haftalik yayinlar .rifat ilgaz marko pasa dergisinin kurucularindandir 1946 da baslar dergi yayina sebahattin ali ,aziz nesin ve rifat ilgazin sorumlulugunda cikan bir aylik dergiydi .muhalefet olduklari gerekcesiyle dergi surekli hukumetlerce toplatilip ,yazanlar baski goruyordu ,hapse giriyordu.rifat ilgazin aziz nesinle kuskunlugu de bu dergi icerisindeki olusan bazi vefa vefasizlik tartismalari ile gun yuzune cikar ve bu iki yazar omurleri boyunca soguk duruslardir birbirlerine .marko pasa ve sonrasinda bir suru isimle cikan bu dergiler hakkinda en guzel kaynak cok sevdigim degerli bir edebiyatci dostum mehmet saydur'un cikardigi markopasa gercegiadli kitapta uzun uzadiya aciklanir ..(cinar yayinlari)

(mehmet saydur rifat ilgazin omrunun son 12 yilinda surekli yaninda olmus ve hayatina dair ilginc arastirmalar yapmis bir edebiyatcimizdir rifat ilgaz'li yillar -markopasa gercegi ve yanilmiyorsam koy enstutuleri ..adlarinda 3 kitabi vardir )

yukarda hababam sinifindan bahsetmisken kitaptaki hikayer ve kahramanlar rifat ilgazin kastamonu ogretmen okulunda okudugu yillara ait tiplemeler olup daha sonraki sayilarda eklenen bolumler ise oglu aydin ilgazin kabatas lisesinde okurken yasadigi bir takim ilgincliklerde eklenerek gelistirilmistir .yazar omrunun son gunlerinde kel mahmud olarak tiplendirdigi ogretmeni h.dicle ile tanisir o tanisma ve aralarindaki konusmalar cok duygusaldir .okumanizi tavsiye ederim ..meshur inek saban tipi ise kastamonunun daday ilcesinde yasayan okuz ahmet adinda bir koyludur (mehmet saydur bu tanismalarin oykusunu yazmistir daha sonra) ayrica rifat ilgaz hababam sinifinda kendisine guduk necmi rolunu bicer.( filmlerde halit akcatepe tarafindan canlandirilir) rifat ilgazin roman ,gulmece hikayeleri cocuk kitaplari dizileri yaninda sairligi de cok onemlidir ve nedense pek dikkate alinmaz .yazar yetmisli yillarin ortalarindan itibaren dogdugu sehre gider ve uzun bir muddet orda yasar .(cide) kendisi ile ilk tanismam 5-6 yaslarinda oldu bir otelde kaliyordu ve hala hafizamda yer alan sekliyle odasinda bir suru samanli kagitlar, karalama kagitlari, daktilosu vardi(sonradan babamin soylemesi o kagitlar o donemde yazdigi karadenizin kiyiciginda romaninin musfetteleri ) kucuklugunde cok defalar karsilastigim yazari en son olmeden 2 yil once gordum bir kac arkadasimizla uzun uzun sohbet ettik . (1991)

80 ihtilali ile birlikte 70 lerinde olan yazar yasadigi kasabadan elleri arasinda kelepceli gozleri bagli olarak simdi adi verilen caddede yurutulup ..kurbanlik koyunlar gibi munubuslere doldurulup iskence ve sorgu icin et ve balik kurumunun kastamonu deposuna goturulur .omrunun 5 yilini hapiste (araliklarla)
ve hemen hemen 2-3 yilini ise sanatoryumlarda hastaliklarla geciren rifat ilgaz icin cok zorlu olur bu donem. yeniden hastalanir ve sanatoryuma gonderilir .ve geri kalan omrundeki adresi ise oglunun atakoydeki evi olur ...yapitlarinda yerellikten evrenselligi savunan bu degerli toplumcu gercekci edebiyatcimiz ardinda 70 in uzerinde eser birakarak 7 temmuz 1993 tarihinde aramizdan ayrildi. son sozleri ise " yaşamla ölümün artık bir anlamı kalmadı, her şey yalama oldu'' " dur .2 temmuz sivas katliamina oyle icerlemistir ki cunku en yakin arkadaslarindan ve hakkinda inceleme yazan asim bezirci nin olumu onu inanilmaz uzmus ve sarsmistir .olumunun ardindan olum yildonumune rastlayan haftada dogdugu kasabada her yil festival duzenlenir .rifat hoca diye bilinen degerli insanin anisina saygiyla .