mahkumlar çıkmazı

(bkz: oyun teorisi) önermesine göre; erman ile şansal banka soymuşlarıdır. üzerlerinde ruhsatsız silahla yakalanınca polisler bu banka soygununun onlar tarafından yapıldığından şüphelenmişlerdir.fakat ellerinde onların soyduğuna dair kanıt yoktur. ancak aynasızlar, ayrı sorgu odalarında; birbirlerinin ne söyleceğinden habersiz olan bu iki kafadara suçlarını itiraf ettirmek için baskı kurmaktadırlar. şüpheliler şu konularda bilgi sahibidirler;
- ikisi de suçlarını itiraf ederlerse 6' şar yıl hapse mahkum olacaklardır.
- her ikisi de suçlarını inkar ederlerse ruhsatsız silah taşımaktan 6'şar ay hapse mahkum olacaklardır.
- biri suçu itiraf ederken diğeri susarsa; itiraf eden mahkemeye yardımcı olmaktan serbest bırakılırken öteki 12 yıl hapis cezası alacaktır.
çıkmaz şudur: erman ve şansal birbirlerinin ne söyleyeceğinden habersizken nasıl bir seçim yapmalıdır.çünkü birinin verdiği kararın sonucu diğerinin vereceği karara bağlıdır.
oyun teorisi her insanın en rasyonel karar vereceği varsayımı üzerine kuruludur. yani hepimizin john nash (bkz: akıl oyunları) kadar zeki olması halinde geçerliliği vardır.zaten teorinin en büyük çıkmazı da budur.(akıl oyunları filminde ;barda sarışın hatuna asılan arkadaşlarının şansları üzerine hesaplamasını düşünün)
neyse; şansal'la erman'a dönersek, ikisinin de son derece rasyonel düşündüğü varsayımı altında, verecekleri karar şöyle olmalıdır; mahkumlar çıkmazında en iyi çözüm, baskın (dominant) stratejiyi izlemektir. baskın srateji: tarafların diğerinden bağımsız olarak kendisi için en kazançlı stratejiyi benimsemesidir.
mahkumlar açmazında her iki suçlu için de baskın strateji diğer suçlunun stratejisinin ne olacağına bakmaksızın suçu itiraf etmektir.(mantıksız geldiyse prof. nash in karmaşık matematiksel ispatlarına bir göz atabilirsiniz.ki o ispatlarla 1994 yılında nobel almıştır kendisi.) böylece diğer suçlu sessiz kalırsa serbest kalacak diğer suçlu da itiraf ederse 6 yılla kurtulacaktır.
kuşkusuz; her iki mahkumda suçu inkar etse, yani sussa; en az ceza ile kurtulabileceklerdir.ancak susma stratejisi, görüşme şansları olmadıklarından ve birbirlerine güvenmediklerinden,diğerinin suçu itiraf etmesi halinde 12 yıl mahkum olma riskini de taşımaktadır.işte mahkumlar çıkmazı deyimi buradan gelmektedir.yani:
taraflar birbirlerine güvenmedikleri için; diğerinin kararı ne olursa olsun,kendilerini daha kötü duruma getirmeyecek olan dominant stratejiyi seçerken,daha az mahkümiyetle kurtulacakları stratejiyi ( daha kazançlı olan stratejiyi ), çıkmaza düştüklerinde; terk etmektedirler.

Orijinal ismi prisoner's dilemma olan paradoks veya problem.

mahkum çıkmazinda bahsedilen ve olasılık olarak oyun teorisinde de bahsedilen, iki mahkumun olasılık olarak (1, 1) iken (2, 2) durumuna düşup dusmemesi için yaratılan oyundur. rakamlar ve dilemma baştan ekartr edilse de toplumsal olarak da kişilerin olasılıklara bakış açısından farklılık yaratabilir.
mahkum ikilemi iki mahkumun birbirinden habersiz sorguya çekildiği bir problemdir.

dilemma daha çok agentların baş göstermesi gibi denge politikasına yol açsa da bu oyun olipogol piyasasındaki ortakların birbirlerinin çıkarına ya da kendi cikarlarina göre gittiği oyundur.

şimdi diyelim ki;
a mahkumu b mahkumunu gammazlamadi.
doğal olarak b mahkumu, a mahkumunun kendisini ispiyonladigini düşünerek b mahkumunu ispiyonlar 3 yıllık ceza yerine hiç ceza almaz. i