hiksoslar

mö. 2. binde mısırı, güney suriye'yi, israil-filistin bölgesini ve kıbrıs adasını işgal eden çapulcular topluluğu. ilginç olansa böyle bir çapul ve yağma topluluğunun kalkıp mısır, babil, hitit gibi gücün doruğunda olan devletleri alt ederek mevcut topraklarda hakimiyet kurmasıdır.

hiksos ismi herhangi bir etnik gurubun ismi değildir. mısırlılar bunlara yabancı hakimler adını vermiştir (yabancı ülkenin hakimleri). hiksos adı yakın zamana kadar çoban kral olarak yanlış bir tabirle anılmıştır. oysa hiksoslar mısır'da her ne kadar kendi kurallarını koymamış olsalarda 100 yıl kadar uzun bir süreç içinde mısır'ı yönetmişlerdir. bu isim ilk kez 12. sülale zamanında yaşamış olan sinuhe'nin romanında karşımıza çıkıyor. ayrıca mısır'da 12. sülale zamanında scarabeler üzerinde de hiksos adına rastlamaktayız. hiksosların mısır'a girişi 2. bin de, hurrilerin mezopotamya'nın kuzeydoğusundan batı suriye'ye doğru hareket etmesiyle, bu hareket sonucunda asya kökenli kavimler mısır'a hatta kıbrıs'a kadar gitmek zorunda kalmıştır. mısır'a giren bu kavimler burada hiksos adıyla anılmıştır. 12. sülale döneminde küçük guruplar halinde mısır'a giren hiksoslar 13. sülale dönemimde küçük krallıklar kurmuşlardır. hiksosların mısır'a asıl hakimiyeti 15. ve 16. sülale dönemine denk gelir. 15. sülaleye 6 kral hakim olmuştur. bu krallara genel olarak büyük krallar adı verilmiştir. 16. sülaleye ise 32 kral hakim olur, bunlara da 2. hiksoslar adı verilir. bu dönem yaklaşık olarak m.ö. 1670 ve 1570 yılları arasına denk gelir. bu dönemde yazılı belgeler düzensiz kaleme alındığı için dönem hakkında düzenli ve yeterli bir bilgiye sahip değiliz. dünya tariçileri hiksosların dönemini çöküntü dönemi diye adlandırır ve bu dönemi küçümserler. ancak bu dönem küçümsenecek bir dönem değildir. hiksoslar kuzey mısır'a, deltanın olduğu bölgeye hakim olmuşlardır. burada pek çok hiksos yerleşşiminin olduğu düşünülmektedir. ancak deltanın dolguları sonucu alüvyon tabakanın altında kaldığı düşünülmektedir.

bir çok hiksos kralının adını dil altında çözmek kolay değildir. hiksosların tamamı sami kökenli olmayıp, mısır kökenli hiksoslarında var olduğu bilinmektedir. bu dönemde mısır'ın çevre kültürlerle bağlantıları olduğu düşünülmektedir. örneğin knosos'da bir kapağın üst kısmında mısırlı bir hiksos kralı adının yazılmış olduğunu görmekteyiz. ayrıca bağdat'ta da hiksoslara ait küçük bir aslan heykelciği bulunmuştur. ancak bütün bu bilgiler hiksos dönemine ve sanatına tamamen ışık tutacak bilgiler değildir.

hiksos krallarının başkenti deltanın doğusundaki avaris kentidir. avaris'in ilk kez hiksoslar tarafından kurulduğu düşünülüyor. burası yeni krallık devrinde ramses şehri ollarak bilinir. ramses avaris'i geliştirip burayı düzenli bir şehir görünümüne kavuşturmuştur. buranın bu günkü ismi tanis şehri olarak bilinmektedir.

hiksoslar yukarı mısır'a egemen olamıyorlar. egemenlikleri aşağı mısır'dadır. egemelikleri süresince mısır'ın başkenti teben'e sahip olamamışlardır. avaris şehrini ise filistine yakın kurmuşlardır çünkü herhengi bir sadldırı veya savaş sonrasında asya'ya filistin'den daha rahat kaçacaklardır.

hiksosların dini düşüncesine göre set dışardan gelen bir tanrıdır. set kötü bir tanrı olmasına karşın hiksoslar tarafından sevilen bir tanrıdır. ancak hiksoslar set ismini samileştirerek sutek yapmışlardır. set tanrı olarak başkent avarist'e yıllarca sevilmiş hatta hiksosların mısır'dan gitmesinden sonra dahi bu şehirde yaşayan halk tanrı set'î sevmiş ve set'e saygı duymuşlardır.

hiksosların beraberlerinde getirdikleri at mısır için çok önemli bir yer tutmuştur. çünkü mısır'da daha önce atların çektiği savaş arabaları yoktur. hiksoslar'ın getirdikleri bu atlar sayesinde mısırlılar çölleri aşarak suriye'ye filistin'e kadar gidebilmişlerdir. trihçiler hiksoslar'ın mısır'a hakimiyetini atlı savaş arabalarına bağlarlar.

hiksoslar'ın mısır'da ki hakimiyeti m.ö. 1570'li yıllara sona ermiştir. teben'de süren mücadele sonucunda hiksoslar mısır'dan atılmış, orta krallık devri sona ermiş ve yeni krallık devri kurulmuştur.

kim olduğu tam olarak bilinmeyen fakat atlı savaş arabasını ilk kez kullandığı söylenen bir topluluk. mısırı 100 yıldan uzun bir süre işgal altında tutmuşturlar. şehri baya bir yağmalamışlardır fakat soylularla baya kanka modunda takılmıştır bu garip kardeşler. asya'dan geldiklerini düşünürsek soylarının türk olduğunu söyleyip fantezi yaparak konuyu bağlayabiliriz.

antik mısır'ı duman eden asya kökenli kavim Kafkas kökenli veya proto-türk(çok uçuk iddia) söyleyen de vardır.

antik mısır'ı duman eden asya kökenli kavim kafkas kökenli veya proto-türk söyleyen de vardır.