kuantum mekaniği

newton fiziğinden farki gözlemci etkisi denen seyin de isin icine girmesidir. Yani gozlemledigin bir olayda sen yalnizca bir gozlemci olmayip ayni zamanda gozlemledigin olaya dahilsindir. Bu da gozlemledigin seyi etkileyecegin anlamina geliyor. Etkilediginde ise olay degisiyor. parcaciklarla etkilesmeden onlari gozlemleyemezsin. bu etkilesimi de fotonlarla gerceklestiriyorsun. fotonlar olaylarla etkilesiyor, hatta olay yalnizca gozlemciyle degil tum cevre ile etkilesiyor ve senin aslinda gormek istedigin olay degistiriyor, yeni bir olay ortaya cikmis oluyor. yani decoherence denen sey oluyor. kisa ismi bu. eger gozlem yaparken decoherence yerine coherence durumu olsaydi parciklari süperpoziyon halinde gorecektin. yani dalga fonksiyonunun cokmemis haline bakacaktin. bakamazsin ama. gozlemleyince decoherence gerceklesiyor sorun da bu.

tabii farkli yorumlari var bu mekanigin. kimisi dalga falan cokmuyor diyor. paralel evrenler var, diger olasiklar orada gerceklesirken biz sadece bir tanesini burada yasiyoruz diyor. kimisi de parcaciklari yonlendiren baska dalgalar var ama onlari gozlemleyemiyoruz diyor. fizikciler tarafindan en cok desteklenen yorum ise simdilik kopenhag yorumu.