bugün

türkçe ezan geri gelsin kampanyası

edit: adam paylaşımdan 10 saniye sonra eksiliyor * ) sonra bunlar özgür düşünceli, modern, demokrat vs savunucusu olarak öterler.

yine islam'ın önemli ilkelerinden birini söyleyeyim "oku", oku sonra aklına mantığına yatmazsa eksile.

bi­ze gö­re de ezan arap­ça’dan baş­ka bir dil­le oku­na­maz, oku­nan şey de ezan ol­maz. bu­nun ne­den­le­ri­ni mad­de mad­de şöy­le sı­ra­la­ya­bi­li­riz:

1- eza­nın söz­le­ri arap­ça’dır. ama arap’ın söz­le­ri de­ğil­dir. onun naz­mı ve laf­zı ya­ni di­zi­li­şi ve söz­le­ri as­hap­tan ab­dul­lah b. zeyd’e, hz. ömer’e ve da­ha pek çok sa­ha­be­ye (r. an­hüm) al­lah ta­ra­fın­dan il­ham edil­miş; hz. pey­gam­be­rin onay ve tas­dik­le­riy­le ke­sin­leş­miş, 1400 kü­sur se­ne­dir dil­le­ri fark­lı bü­tün is­lâm ül­ke­le­rin­de de­ğiş­me­den, tar­tı­şıl­ma­dan “ezan-ı mu­ham­me­dî” ola­rak oku­na­gel­miş­tir.

2- “ezan-ı mu­ham­me­dî” ola­rak ad­lan­dı­rıl­ma­sın­da da ayrıca bir gü­zellik var­dır. arap kal­kıp “ezan-ı ara­bî” ya­ni arap eza­nı de­me­sin, pa­kis­tan­lı kal­kıp “ezan-ı pa­kis­ta­nî” ya­ni pa­kis­tan eza­nı de­me­sin, müs­lü­man türk kal­kıp “ezan-ı tür­kî” ya­ni türk eza­nı de­me­sin ve herkes kendisine göre bir ezan çıkarmasın di­ye bü­tün müs­lü­man­la­rın peygamberi olan hz. muhammed (s.a.v)efendimize isnaden “ezan-ı mu­ham­me­dî” de­nil­miş­tir.

3- düş­man is­ti­la­sın­da ka­lan müs­lü­man top­rak­la­rın­da ilk ya­pı­lan şey eza­nı men et­mek olur. çün­kü ezan bir pa­ro­la­dır, müs­lü­man­la­rın hür­ri­yet ve bir­lik alâ­me­ti­dir. iş­te bu se­bep­ten­dir ki, “ezan oku­ma, is­lâm dün­ya­sın­da fe­tih ve za­fer­le­rin vaz­ge­çil­mez bir un­su­ru ol­muş­tur. ni­te­kim mek­ke’nin fet­hin­den be­ri ele ge­çi­ri­len her bel­de­de ya­pı­lan ilk uy­gu­la­ma­lar­dan bi­ri, fe­tih müj­de­si­ni her ta­ra­fa du­yur­mak için yük­sek bir yer­de ezan oku­mak ol­muş­tur. bâ­kî’nin meş­hur kâ­nû­nî sul­tan sü­ley­man mer­si­ye­sin­de­ki:

“al­dın he­zar büt­ge­de­yi mes­cid ey­le­din

na­kûs yer­le­rin­de okut­tun ezan­la­rı.”

bey­ti bu uy­gu­la­ma­nın di­van şi­iri­ne ak­set­miş bir ifa­de­si­dir. anlamı şududr:

aldın binlerce puthaneyi mescid yaptın

çan çalınan yerde okuttun ezanları.”

4- eza­nın gö­re­vi­ni yap­sın di­ye ön­ce­den çok tek­lif­ler gel­di. çan ça­lın­sın, bo­ru öt­tü­rül­sün, ateş ya­kıl­sın de­nil­di; ama bun­la­rın hiç­bi­ri hüsn-ü ka­bul gör­me­di. çün­kü bun­la­rın hep­si be­şe­rî idi. in­san­la­rın dü­şün­ce­si­nin ürü­nüy­dü. ay­nı za­man­da bir yan­lı­şı çağ­rış­tı­rı­yor­du.

5- hal­bu­ki ezan, be­şe­rin ürü­nü de­ğil­di. bu­ra­dan da an­la­şı­lı­yor ki ezan ilâ­hî bir ter­cih­tir, ilâ­hî bir da­vet­tir, ilâ­hî bir teb­liğ­dir, ilâ­hî bir me­saj­dır. me­sa­jı­nı in­san­lı­ğa du­yur­mak is­te­yen al­lah, her­hal­de bu­nu, dil­ler­den bi­ri­ni se­çe­rek ya­pa­cak­tı. ni­te­kim öy­le yap­mış, dil­ler­den arap­ça’yı seç­miş, eza­nı da arap­ça il­ham ey­le­miş­tir. o, fa­il-i muh­tar’dır, di­le­di­ği­ni yap­mak­ta ser­best­tir. kim­se­nin o’na ‘ne­den arap­ça’yı seç­tin?’ de­me­ye hak­kı yok­tur.

6- is­lâm şe­ai­rin­de­ki ilâ­hî ve ne­be­vî ke­li­me­ler can­lı ve se­vap­lı bir ka­buk ve bir de­ri gi­bi­dir. bir hay­va­nın de­ri­si ve­ya bir mey­ve­nin ka­bu­ğu so­yul­sa, az bir za­man son­ra o za­rif et ve o gü­zel mey­ve si­yah­la­nır, ko­kar.

iş­te ge­rek iba­det­te ve ge­rek­se ezan­da ol­sun şe­air-i is­lâ­mi­ye­de­ki arap­ça ifa­de­ler can­lı ve se­vap­lı bir de­ri ve bir ka­buk gi­bi­dir. on­lar so­yu­lur­sa, ge­çi­ci ola­rak ma­na­la­rı bir de­re­ce gö­rü­nür; fa­kat o mü­ba­rek ma­na­la­rın ruh­la­rı uçar, ge­ri­ye du­ma­nı ka­lır.

üm­mî bir adam ya­ni kur’an’ın ma­na­sı­nı bil­me­yen bi­ri, kur’an’dan ya­rım say­fa oku­sa kur’an oku­muş sa­yı­lır. kur’an’ın ma­na­sı­nı bi­len bir alim kur’an’ın me­alin­den on say­fa da­hi oku­sa kur’an oku­muş sa­yıl­maz. çün­kü kur’an de­nil­di mi onun laf­zı ve naz­mı ak­la ge­lir. la­fız ve na­zım or­ta­dan kal­kar­sa kur’an di­ye bir şey kal­maz. ge­ri­ye ka­lan me­al ve ter­cü­me­dir. kur’an’ın me­al ve ter­cü­me­si kur’an de­ğil­dir ki onun­la iba­det ya­pı­la­bil­sin.

ay­nen bu­nun gi­bi eza­nın arap­ça söz­le­ri de ilâ­hî­dir. türk­çe­leş­ti­ril­se ve arap­ça eza­nın ye­ri­ne türk­çe’si okun­sa, o, ezan sa­yıl­maz. oku­yan, sa­de­ce eza­nın türk­çe’si­ni oku­muş olur. türk­çe ezan da, ori­ji­nal eza­nın ka­zan­dır­dı­ğı­nı ka­zan­dır­maz. pa­ro­la ve şe­air ol­maz.

7- is­lâ­mi­yet’in me­se­le­le­rin­den bir kıs­mı “ta­ab­bü­dî”dir. ya­ni al­lah ve pey­gam­ber ne koy­muş­lar, na­sıl is­te­miş­ler­se öy­le ya­pı­lır. yüz bin hik­met ve mas­la­hat on­la­rı de­ğiş­ti­re­mez. me­se­la bi­ri, “eza­nın hik­me­ti müs­lü­man­la­rı na­ma­za çağır­mak­tır. şu hal­de bir tü­fek at­mak kâ­fi­dir.” der­se yan­lış söy­le­miş olur. çün­kü eza­nın sa­de­ce bir hik­me­ti yok­tur. o pek çok hik­met­ler­den sa­de­ce bir hik­met ola­bi­lir.

eza­nın en önem­li hik­met­le­rin­den bi­ri, in­san­lık adı­na, o şe­hir aha­li­si adı­na, kâ­ina­tın ya­ra­tı­lı­şı­nın en bü­yük ne­ti­ce­si ve in­sa­noğ­lu­nun ya­ra­tı­lı­şı­nın en bü­yük ga­ye­si olan tev­hi­di ilân et­mek, yani al­lah’ın birliğini kabullenip rab olu­şu­nu haykırmaktır.

8- iki çe­şit hak var­dır. bi­ri şah­sî, özel hak, di­ğe­ri umû­mî, ge­nel hak­tır. ge­nel hak­la­ra “hu­ku­kul­lah” al­lah’ın hak­la­rı da de­ni­lir. bun­la­rın bir adı da “şe­air-i is­lâ­mi­ye” ya­ni “is­lâ­mî sem­bol­ler”dir. bu hak­la­ra bü­tün müs­lü­man­lar or­tak­tır. iş­te o şe­air­den bi­ri ezan-ı mu­ham­me­dî’dir. bü­tün müs­lü­man­la­rın rı­za­sı ol­ma­dan on­la­ra iliş­mek, her­ke­sin hu­ku­ku­na ve al­lah’ın hak­la­rı­na te­ca­vüz sa­yı­lır.

iş­te bu se­bep­ler­den do­la­yı­dır ki, hiç­bir müs­lü­man ve hiç­bir is­lâm ül­ke­si eza­nı ori­ji­na­lin­den baş­ka bir dil­le oku­mak ve din­le­mek is­te­me­miş, oku­yan­lar­dan ve oku­tan­lar­dan da as­la ra­zı ol­ma­mış­tır.

9- eza­nın ke­li­me­le­ri ve­ciz­dir, mu’ciz­dir, ilâ­hî­dir. me­se­la son cüm­le­si­ni ele ala­lım. la ila­he il­lal­lah’ın her bir ke­li­me­sin­de bir la ila­he il­lal­lah var­dır. ya­ni ma­na­sı var­dır. la ila­he il­lal­lah, al­lah’tan baş­ka tan­rı yok de­mek­tir. “la ila­he”yi kal­dı­rın “il­lal­lah” de­yin, yi­ne yal­nız al­lah var de­mek­tir. “il­la”yı kal­dı­rın “al­lah” de­yin, yi­ne kâ­ina­tın mut­lak hâ­ki­mi ak­la ge­lir. “al­lah” laf­za-i ce­la­li­nin ba­şın­dan eli­fi kal­dı­rın, “lil­lah” yi­ne her şey al­lah için­dir an­la­mı­na ge­lir. “lil­lah”ta­ki bi­rin­ci la­mı kal­dı­rın “le­hu” ka­lır. yi­ne her şey al­lah’ın­dır an­la­mı­na ge­lir. “le­hu”da­ki la­mı kal­dı­rın, ge­ri­ye “hû” ka­lır. her şey “o” de­yip in­le­mek­te, o’nu gös­ter­mek­te, al­lah’ın var­lı­ğı­nı ve bir­li­ği­ni ilân et­mek­te­dir, an­la­mı­na ge­lir.

10- şim­di bir de ge­lin al­lah laf­za-i ce­la­li­nin ye­ri­ne ko­nu­lan “tan­rı” ke­li­me­si­ni dü­şü­ne­lim. ba­şın­dan t’yi kal­dı­rın ge­ri­ye ne ka­lı­yor? an­rı. ne an­la­ma ge­li­yor? hiç. a har­fi­ni kal­dı­rın ve ba­kın, ge­ri­ye hiç­bir şey kal­ma­dı­ğı­nı gö­re­cek­si­niz. öy­ley­se ge­lin bu taş­la­rı ye­rin­den oy­nat­ma­ya­lım. çün­kü bu taş­la­rı al­lah diz­miş­tir.

bu taşları yerinden oynatanın başına ağır taşlar düşer, bir daha iki yakası bir araya gelmez; ne dünyada ne de ahirette.

11- ben “tan­rı ulu­dur” de­mek­ten hiç zevk al­mı­yo­rum. san­ki al­lah’ın bü­yük­lü­ğü tür­ki­ye hu­dut­la­rıy­la sı­nır­lan­dı­rıl­mış gi­bi ge­li­yor ba­na. hal­bu­ki be­nim inan­dı­ğım al­lah’ın bü­yük­lü­ğü sı­nır­sız. bu­nu da an­cak “al­la­hu­ek­ber” sö­zü ifa­de etmek­te­dir.

yu­suf is­lâm da iş­te bu­nun için eza­nı ori­ji­nal di­liy­le oku­mak­ta­dır. biz di­ne uyar­sak din, din olur. di­ni ken­di­mi­ze uy­du­rur­sak din, din ol­mak­tan çı­kar. o da bi­zim gi­bi pe­ri­şan olur.

12- müs­lü­man, ırk­çı­lık da­va­sı gü­de­me­ye­ce­ği gi­bi, dil ırk­çı­lı­ğı­na da te­nez­zül et­me­me­li­dir. hik­met ve ilim han­gi dil­le bi­zim eli­mi­ze tu­tuş­tu­ru­lur­sa onu alı­rız. il­min ve hik­me­tin müs­lü­ma­nı, gay­ri­müs­li­mi ol­maz. ilim ve hikmet nerde olursa olsun hep müslüman’dır. yü­ce al­lah me­sa­jı­nı hz. mu­ham­med’in (s.a.v) efendimizin eliy­le, elekt­ri­ği de edi­son’un eliy­le in­san­lı­ğa ulaş­tır­mış­tır. peygamberin eliyle gelen de, edison’un eliyle gelen de nimettir, hikmettir, hikmet mü’minin malıdır, bulduğu yerde almalıdır.

13- ben­de­ni­zin tan­rı ke­li­me­si­ne ta­kıl­ma­mın se­be­bi, bu ke­li­me­nin al­lah laf­za-i ce­la­li­nin ye­ri­ne ko­nul­ma­sından ve onun bir ter­cü­me­si ola­rak gös­te­ril­miş olmasındandır. yok­sa tan­rı di­yen der, ona biz ka­rış­ma­yız. ama “al­lah” laf­za-i ce­la­li­nin ye­ri­ne ko­nul­ma­sı­na da ra­zı ola­ma­yız.

tercüme edilemeyen lafız

14- şu­nu da unut­ma­ya­lım: bun­ca ça­ba­la­ma­la­ra rağ­men tan­rı ke­li­me­si bir tür­lü mil­le­tin ağ­zı­na otur­ma­mış, al­lah laf­za-i ce­la­li de bu mil­le­tin ağ­zın­dan düş­me­miş­tir. me­se­la he­men he­men her­kes her kız­dık­ça ve sı­kış­tık­ça, ‘al­lah al­lah, al­lah al­lah’ der du­rur; ‘tan­rım tan­rım, tan­rım tan­rım’ de­mez.

dep­re­me tu­tu­lan eğlence âlemindekiler bile ‘al­lah al­lah’ di­ye­rek ka­çı­yor. tanrı tanrı diyerek değil.

kah­ra­man meh­met­çik de düş­ma­na kar­şı şah­lan­dı­ğın­da ‘al­lah al­lah’ di­ye­rek hü­cu­ma geç­mi­yor mu?

al­lah inan­cı ve sev­da­sı -gü­nah­kâr da ol­sak- bu mil­le­tin ru­hu­na iş­le­miş­tir.

bı­ra­kın “tan­rı” ke­li­me­si­ni yü­ce al­lah’ın isim­le­rin­den bi­ri­ni laf­za-i ce­la­lin ye­ri­ne koy­sa­nız, yi­ne laf­za-i ce­la­lin ye­ri­ni dol­du­ra­maz. me­se­la sen, al­lah’ı “rah­man” is­miy­le ça­ğır­san, onu rah­met­le yâd etmiş olur­sun, ka­hhar ismiyle anmış olmazsın. “alim” is­miy­le ça­ğır­san ilim sı­fa­tıy­la vas­fet­miş olur­sun, kud­ret­le vas­fet­miş ol­maz­sın. ama sen al­lah’ı “ya al­lah” di­ye­rek al­lah is­miy­le ça­ğı­rır­san bü­tün sı­fat­la­rıy­la onu vas­fet­miş, zikretmiş ve yâd etmiş olur­sun. çün­kü al­lah an­cak bü­tün sı­fat­la­rıy­la al­lah ola­bi­lir. al­lah laf­za-i ce­la­li için var olan bu özel­lik, di­ğer isim­ler için ge­çer­li de­ğil­dir.

ke­li­me-i şe­ha­det öy­le bir ke­li­me­dir ki, o ke­li­me ile kâ­fir kü­für­den is­lâm’a ge­çer. kâ­fir “şe­ha­det ede­rim ki rah­man’dan ya­hut ra­hîm’den ya­hut me­lik’ten ya­hut kud­düs’ten baş­ka ilah yok­tur.” de­se kü­für­den çı­ka­maz, is­lâm’a da gi­re­mez. fa­kat ne za­man ki “ben şe­ha­det ede­rim ki al­lah’tan baş­ka ilah yok­tur.” de­se iş­te o za­man kü­für­den kur­tu­lur, is­lâm’a gi­rer.

halbuki rahman, rahîm, melik, kuddüs isimleri de allah’ın isimleridir. ama kuşatıcı isimleri değildir. her bir isim kendi manasını ifade eder ama, “allah” lafza-i celali bütün isimlerin manasını içerir. kuddüs’de “allah” lafzasının manası yoktur. ama “allah” lafzasında kuddûs ismi, rahman ismi, kahhar ismi ve bütün isimler vardır. onun içindir ki allah lafza-i celalinden başka bütün isimler kullara da verilebilmektedir. ama hiç kimseye allah ismi verilmemiştir ve verilemez.

15- bu­gün oku­nan ezan­lar o ka­dar lâ­hû­tî ve de­rû­nî­dir ki, he­le bir de gü­zel oku­yan­la­rın se­sin­den din­len­di­ğin­de o ka­dar tat­lı ol­mak­ta­dır ki, o ezan­lar, in­san­la­rı ken­di­le­rin­den al­mak­ta, cen­net­le­re gö­tür­mek­te ve şa­ir­le­re il­ham kay­na­ğı olmaktadır. iş­te is­tik­lal mar­şı şa­iri bir dört­lü­ğün­de eza­na şöy­le vur­gu ya­par:

ru­hu­mun sen­den ilâ­hî şu­dur an­cak eme­li

değ­me­sin ma­be­di­min göğ­sü­ne nâ­mah­rem eli

bu ezan­lar ki şe­ha­det­le­ri di­nin te­me­li

ebe­di yur­du­mun üs­tün­de be­nim in­le­me­li

ve iş­te yah­ya ke­mal. o da akif’in te­men­ni­le­ri­ne şu mıs­ra­la­rıy­la ka­tı­lır:

şu ko­pan fır­tı­na türk or­du­su­dur ya rab­bi

se­nin uğ­run­da ölen or­du bu­dur ya rab­bi

ga­lib et, ezan­lar­la yük­sel­sin mü­eb­bed na­mın

ga­lib et, çün­kü bu son or­du­su­dur is­lâm’ın…

16- bi­ri­si kal­kıp “iyi de ben bu me­sa­jı an­la­mı­yo­rum.” de­se, bu ge­çer­li ve ma­sum bir çı­kış ol­maz.

-ne­den?

-çünkü dün­ye­vî is­tik­ba­li­ni ga­ran­ti et­mek için çok şey öğ­re­nen, hat­ta ba­zen de gün­de 50 ya­ban­cı ke­li­me ez­ber­le­yen in­san­la­rın 15 ke­li­me­lik eza­nı öğ­ren­me­me­le­ri, 15 gün­de öğ­re­ni­le­cek kur’an’ın 15 gün­de ez­ber­le­ne­bi­le­cek kı­sa su­re­le­ri­ni bir ha­yat bo­yu ez­ber­le­me­me­le­ri ve iba­det ha­ya­tı­na uy­gu­la­ma­ma­la­rı, eğer ze­kâ­nın az­lı­ğın­dan ve­ya to­ta­li­ter bas­kı­lar­dan kay­nak­lan­mı­yor­sa, işin için­de bir ka­sıt ve bir art ni­yet var de­mek­tir. hiç­bir müs­lü­ma­nın eza­na kar­şı, kur’an su­re­le­ri­ni ori­ji­na­liy­le ez­ber­le­me­ye kar­şı, art ni­yet­li ola­ca­ğı­nı dü­şü­ne­mi­yo­rum ve bu­nun da o ka­dar zor bir iş ol­ma­dı­ğı­na ina­nı­yo­rum.

17- mil­let mec­li­sin­de bir ye­min tö­re­ni ya­pı­lır. ora­ya mah­sus ye­mi­nin bir met­ni var­dır. o met­ni bi­ri de­ğiş­tir­me­ye kalk­sa ye­mi­ni ge­çer­li ol­ma­mak­ta, hat­ta ağır it­ha­ma ma­ruz kal­mak­ta­dır. gö­rü­lü­yor ki be­şer be­şe­rin koy­du­ğu­nu de­ğiş­ti­re­mi­yor. de­ğiş­tir­se kı­ya­met­ler ko­pu­yor. pe­ki şu in­sa­noğ­lu al­lah’ın koy­du­ğu­nu ve hz. pey­gam­be­rin uy­gu­la­dı­ğı­nı, üm­me­tin baş ta­cı edip ka­bul et­ti­ği­ni de­ğiş­tir­me­ye na­sıl ce­sa­ret ede­bi­li­yor? 1400 se­ne­lik bu gü­zel­li­ği de­ğiş­tir­me­ye na­sıl yel­te­ne­bi­li­yor?

18- eza­nın as­lı­na ve ori­ji­na­li­ne kar­şı çı­kan­lar gay­ri­müs­lim ol­say­dı­lar, hiç ya­dır­ga­maz­dım. ama müs­lü­man ol­du­ğu­nu söy­le­yen­le­rin eza­nın as­lı­na kar­şı çık­ma­la­rı­nı hav­sa­lam al­mı­yor.

cat ste­ven müs­lü­man ol­du. hz. pey­gam­be­rin hem di­ni­ne, hem de di­li­ne tes­lim ol­du. ‘ne­den ezan in­gi­liz­ce de­ğil de arap­ça, ne­den kur’an arap­ça, ne­den pey­gam­ber arap­lar­dan?’ di­ye­rek hâ­şâ al­lah’ı yar­gı­la­ma­ya kalk­ma­dı. al­lah’ı sor­gu­la­mak ve yar­gı­la­mak gi­bi bir yan­lı­şa, bir edepsizliğe ve say­gı­sız­lı­ğa düş­me­di.

19- ye­ri gel­miş­ken şu­nu açık açık söy­le­ye­yim: dil ırk­çı­la­rı­nın türk­çe’den kov­ma­ya ça­lış­tık­la­rı şey arap­ça’nın öte­sin­de kur’anî kül­tür ve kur’anî muh­te­va ise çok ya­zık eder­ler. bi­zim böy­le­le­ri­ne di­ye­ce­ği­miz tek şey, “al­lah hi­da­yet na­sip ey­le­sin” ola­cak­tır.

20- son ola­rak de­mek is­te­rim ki, eza­nı türk­çe (veya kürtçe)okut­ma­ya kal­kış­mak he­ze­yan­dır. ce­ma­at­le ic­ra olu­nan na­maz­da su­re­le­ri türk­çe oku­mak abes­le iş­ti­gal­dir. ama ih­mal edil­me­me­si ge­re­ken bir ha­ki­kat var: kur’an’ın ma­na­sın­dan (ve hayat tarzından)uzak kal­mak ise in­ti­har­dır.[1]
güncel Önemli Başlıklar