kumuk turkleri

kumuk türkleri, bugün büyük çoğunluğu (1992 tahminine göre 250 bin kişi) rusya federesyonu'na bağlı dağıstan özerk cumhuriyeti'nde, geriye kalan kısmı (yaklaşık 50 bin kişi) çeçen ve osetya özerk cumhuriyetlerinde yaşayan, azerbaycan türklerinden sonra kafkaslar'daki en kalabalık türk kavmidir. kumuklar'ın bir kısmı, çarlık rusyası'nın kuzey kafkasya'yı istilâsı yıllarında ve bilhassa şeyh şamil'in esir düşmesinden sonra osmanlı devleti'ne sığınmışlardır. bunlar hâlen belli başlı olarak tokat'ın üçgözen ve kuşoturağı, sivas'ın yavu köyünde yaşamaktadırlar.

kumuk türkleri kuzey kafkasya'daki kumuk ovasının ve dağıstan'ın dağlık kesiminin yerli halklarındandır. etnik bakımından kıpçak ve oğuz boylarının bu sahada kaynaşmasından meydana geldikleri ileri sürülen kumuk türkleri'nin dillerindeki kıpçak ve oğuz grubu özellikleri bu görüşü desteklemektedir.

kumuklar'ın ülkesi vıı. yüzyıldan itibaren hazar devleti'nin sınırları içine alınmıştır. bugün kumuk bilim adamları da kumukları, hazar devleti'nin kurucuları olarak göstermektedirler. hazar devleti'nin son başkenti semender, kumuk ülkesi sınırları içindeydi. kumuklar arasında ayılmış olan "anci-name", "derbent-name", "karabudahkentname" adlı tarihi âbideler, hazar devleti devrinden bahseder. hattâ, hazarlar arasında yaşamış olan ebu hamid el-garnati'nin tespit ettiği ve hazar sözü dediği bütün kelimeler bugün kumuk türkleri'nce kullanılmaktadır.

zeki velidi doğan'ın verdiği bilgilere göre kumuklar, oğuz destanının müneccimbaşı tarafından istifade olunan bir rivayetinde, oğuz han zamanında derbent'in muhafazasıyla memur edilen kıpçaklar'ın bir boyu olarak zikredilmiştir. toğan'a göre, azerbaycan ile derbent araplar'ın idaresinde iken de kumuklar'ın burada bulundukları, tarih al-babva'l-abvab'dan anlaşılmaktadır.

dağıstanlı kumuk âlimlerinden s.m. aliyev, m. r. mahammadov'den; dağıstan'ı araplar'ın işgal etmesiyle hazarlar'ın idil boyuna çekilmelerinden sonra hazar denizi kıyısında ve temirkazık dağıstan'da liderlik rolünün kumuklar'a geçtiğini naklediyor ve bu bilginin birinci kısmına katıldığını belirtiyor; fakat onun kumukları, hazarlar'dan ayrı göstermesine karşı çıkıyor. aliyev'in fikrince hazarlar ile kumuklar, tarihi bakımdan da, kültürel bakımdan da aynı kavimdir.

tarihi durumları ve menşe'leri hakkında pek çok faraziye ileri sürülen ve hattâ ekseriya sovyet antropologları tarafından olmak üzere bazı kafkas kavimlerinin türkleşmesi sonucu meydana geldikleri dahi söylenen kumuklar'ın; dil, edebiyat, din, yaşayış tarzı, örf ve âdetler ve diğer kültür unsurları bakımından ele alındıklarında ve yukarıda özetlenen tarihi verilerin ışığında bakıldığında, gerçek bir türk kavmi olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır.

hazar devleti'nin yıkılmasından sonra kumuk türleri'nin kurdukları ilk müstakil teşkilat, 1578'de sultan but'un kurduğu ve tamamıyla millî bir kumuk beyliği hüviyetinde olan emarettir. bu beyliğin dağıstan'ın en kuzeyinde yer alması sebebiyle,kazan ile astarhan hanlıklarının yıkılmasından sonra daha güneye inme imkânı bulan ruslar'la kumuklar karşı karşıya gelmiş oldu.kumuk türkleri, 1594 yılından itibaren başlayan rus saldırılarına ve işgal hareketlerine karşı, diğer müslüman kafkas kavimleriyle birlikta xıx.yüzyılın ikinci yarısına kadar kahramanca mukavemet ettiler.*

Kafkasya da yaşayan türk halklarından biri her türk halkını sevdiğim gibi kumukları da severim.

marat gaffurov isimli kafes doguscusu kardesimizin mensubu oldugu Turk boyu. Atik, cevik, caliskan, zinde , guclu, karakteri yuksek bir millettir, siyasi yada ekonomik konularda pek basarili olmasalarda, sosyal ve kulturel konudan degerli fikirlere sahiptirler. Sozelciler yani ///