can ile may arasındaki farklar

ingilizce'de aynı anlama geldiği sanılan can ile may arasındaki ayırt edici, önemli özelliklerdir. bu ikisiyle ilgili olarak net bir şey söylemek de mümkün değildir aslında, kimi yerde tamamen aynı anlamdadırlar, kimi yerde yakın anlamda; kimi yerdeyse anlamı tamamen değiştiren tıpırcanlardır bunlar.

öncelikle işlevlerinden başlayalım ve kıt ingilizcemle sizler için derlediğim çükübik bilgileri okuyalım. can cümleye yapılabilirlik, edilebilirlik; yani direkt, temiz tanım yapacak olursak -ebilirlik katar. bir örneğimizle inceleyelim,

- i swim once a week: haftada bir kez yüzerim. "once a week" kısmı kafanızı karıştırmasın ingilizcesi iyi olmayan sözlük yazarlarım, "i swim" cümlesi çok tırt olacağından ötürü "haftada bir kez" anlamına gelen o bölümü ekledim. bu cümlede yapılabilirlik olayı falan yoktur, fakat öznemizin yanına can getirip kuralım, sonundaki bölümü atarak,

- i can swim: yüzebilirim oldu. i can swim once a week demiş olsaydık, haftada bir kez yüzebilirim olacaktı. can'in kullanımı bu şekilde, özneden sonra fiilden öncedir.

can'i ricalarda da kullanabiliriz. "pencereyi açsana" yerine "pencereyi açabilir misin?" diyen bir insan "can you open window?" der efendi gibi. gerçi bu durumda pencere için kasmamak ve "will you open the window?" demek daha doğrudur. arkadaş arasında, informal* kullanımlarda can yer alabilir, may işin resmi boyutundadır, evet onu da inceleyeceğiz.

***

may olayı ise bambaşkadır, ne kötüdür o may. öncelikle özelliklerden bahsetmek gerekirse,

- kullanım yeri can ile aynıdır.
- daha formal, yani resmi bir ifadedir; ricalarda can yerine kullanılması gerekir. (may you open window örneği)
- cümleye kesin yapılabilirlik değil, ihtimal anlamı katar.

şimdi bu benim aklıma geldiği için yazıyorum, eksik-hatalı noktalarım elbette ki olabilir, kitaptan falan geçirmiyorum efenim. aklıma gelen en önemli 3 madde bu idi, bunları da düzenleyelim şimdi tekrardan.

***

kullanım yeri can ile aynıdır: özneden sonra, fiilden önce gelir. i can swim, i may swim.
resmi ifadelerde kullanılır: resmi ifade tamlamasını da garipsemedim değil hacı, resmi ifade ne demek? buradan kastımız, bir hocamızla, iyi tanımadığımız bir insanla, saygı kuralları çerçevesinde konuştuğumuzda "can" yerine "may" kullanmamızın gerekliliğidir. yukarda verdiğimiz örnek gibi. arkadaşınızla otururken, osuruk kokusuna dayanamayıp "şu camı açar mısınız mna koyim of" diyebilirsiniz, bu durumda "can you open window?" diye sorabilirsiniz. fakat iş görüşmesinde terleyip de o cümleyi kurmanız ayıp olur. "may you open window pliz?" diyeceksiniz efendi gibi, o zaman açar. ha can deseniz yine açar, ama kibar, nazik olmanız gerekiyor; nasıl bir kafede "i would like" yerine "i want" diyemeyeceğiniz gibi. adam olun.
kesin anlam katmaz: yapabilirim, edebilirim anlamında kullanılır fakat kesin beceri değil, ihtimal bildirir. "ihtimal var" anlamındadır. inceleyelim,

someone can steal your car if you don't lock it: arabanı kilitlemezsen birisi onu çalabilir. (çalacaktır denmesi daha uygun aslında farklılığın görülebilmesi açısından)

bu cümlede kesin anlam vardır. sen eğer arabayı kilitlemezsen, birisi onu gelip çalabilecek güçtedir; gelir çalar götürür anlamı vardır. yani bu cümleden çıkarılması gereken anlam "sen o kapıyı kilitleme, gelip çalmayanı eşek ziksin taam mı?"dır. fakat may'de durum öyle mi? değil.

someone may steal your car if you don't lock it: arabanı kilitlemezsen birisi onu çalabilir.

bu cümlede ihtimal anlamı vardır. araba kilitlenirse çalınamaz, kilitlenmediği için çalınma ihtimali göz önünde bulundurmalıdır. bu ihtimalden yola çıkılarak bu cümle dillendirilir. buradaki anlam ise, can'li cümledekiyle tamamen farklıdır aynı gözükse de. "hacı bak kapat diyorum, gelir birisi götürür, olmaz deme yani" anlamı vardır bu cümlede. yani bir kesinlik, bir beceri sözkonusu değildir, ihtimal vardır. bir güzel örnekle daha irdeleyip dersimizi noktalayalım,

we can win this match: bu maçı kazanabiliriz. maçı kazanabilecek güçte olunduğunu, takımın maçı kazanabilecek yeterlilikte olduğunu; güç yeterliliğini bildirir, gösterir.

we may win this match: maçın kazanılabilme ihtimalini seven insanın cümlesidir. kazanma ihtimalimiz vardır, belki kazanırız manasındadır.

***

gud aftırnun sütüğdınts.