allah ın bilmesi ve irade etmesi

allah'ın bilmesi allah'ın en büyükten en küçüğe kadar yarattıklarını ve kendi zatını bilmesi, irade etmesi ise yaratması demektir.

irade etmesi ise yaratması bir iş için emir buyurması ve izin vermesi.

fakat kullarının kendi hür iradeleriyle işlediği kötülükler allah'ın iradesi değil kulun kendi hür iradesini kullanmasıdır. yani şeytan gibi bu kötülükleri işledik ama bunu allah dilemeseydi yapamazdık o zaman allah kötüdür ya da ateistlerin dediği gibi allah yoktur demek allah'ın kullara verdiği irade sıfatını ve allah'ın irade sıfatını tam idrak edememekten kaynaklanıyor olsa gerek.

kuran'da konuyla ilgili çok güzel iki açıklama vardır

--spoiler--
sana gelen iyilik allah'tan kötülük ise nefsindendir.
--spoiler--

nisa 79. ayet.

--spoiler--
Beni azdırmana karşılık, andolsun ki yeryüzünde kötülükleri onlara güzel göstereceğim, içlerinde ihlâsa erdirilmiş kulların hariç, onların hepsini azdıracağım
--spoiler--

hicr 39-40. ayetler.

söz konusu ruh halinde de kendi işlediği isyanı allah'a atfetme bunun yükünü tamamıyla allah'a izafe etme vardır ki o zaman kulların fiil işleme hürriyeti ortadan kalkmış olur, halbuki bu yanlıştır; insan her durumda hür, özgür bir varlıktır.

hürriyet, hür-özgür irade allah'ın kulları üzerindeki yaradılış sırrının en hayran bırakıcı olan tarafıdır.