ahmed cevdet paşa

(bkz: ahmet cevdet paşa)

Ahmet Cevdet Paşa 1822 ile 1895 yılları arasında yaşamış bir bilimadamı ve aynı zamanda da devlet adamıdır. Gerçek ismi Ahmed’dir ve Cevdet mahlâsını, istanbul’da öğrenim gördüğü sırada şâir Süleyman Fehim Efendi’den almıştır. Osmanlı Devleti ‘nde 19. yüzyılda yetişen büyük devlet ve bilim adamı ve Mecelle ‘yi kaleme alarak islam Hukukunu güçlü bir dille kitap haline getiren kişi olarak bilinir.
1839 yılı başlarında eğitim ve öğretim hayatı için istanbul’a gönderilmiş olan Ahmed Cevdet Paşa, burada kısa sürede kendini göstermiş ve devrin önemli bilim adamları olan Hâfız Seyyid Efendi, Doyranlı Mehmed Efendi, Vidinli Mustafa Efendi, Kara Halil Efendi ve Birgivi Hoca Şakir Efendi’den nakli ilimleri, Miralay Nûri Bey ve Müneccimbaşı Osman Sâbit Efendi’den de hesap, cebir ve hendese gibi akli ilimleri tahsil etmiştir.

Ahmed Cevdet Paşa Eserleri
Ahmed Cevdet Paşa ‘nın bilim tarihi açısından önemli olan yapıtı “Takvimü’l-Edvâr” (Dönemlerin Takvimi, 1870) adını taşır. Bu yapıtında Ahmed Cevdet Paşa, Şemsi ve Hicri takvim ilkelerini temele alan yeni bir takvim önerisinde bulunmuştur. Eser iki amaçla kaleme alınmıştır: Birincisi, yazarın kendi deyimi ile “Lisân-ı türki ilim lisânı olamaz diyenlere lisânımızın her şeye kâbil olduğunu ve bu lisân ile her fenden güzel eserler yazılabileceğini” göstermek, ikincisi ise yeni bir takvim önermektir.Bu durumdan anlaşılan Osmanlı Devleti ‘nin başlangıç dönemlerinde yıl olarak kameri, ay olarak da şemsi olan bir takvim çeşidi kullanılıyordu ve maaşlı askerlerin maaşlarına karşılık gelen gelirler ise kameri aylar itibariyle toplanıyordu. Fakat bu durum hazinede bir takım zorluklar ortaya çıkartıp, devlet hazinesinde bazı sorunlar ortaya çıkıyordu.Bu nedenlerden ötürü, Ahmed Cevdet Paşa başkanlığında, Müneccimbaşı Tâhir Efendi, Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye âzâsından Vartan Bey, Mekteb-i Harbiyye-i Şâhâne hocalarından Miralay Vidinli Tevfik Bey, Rassâd Kombari ve Divân-ı Ahkâm-ı Adliyye memurlarında Şehbazyan Efendi’den oluşan bir komisyon kurulmuş ve bu komisyonun ulaştığı sonuçlar bir mazbata ile sadrazama sunulmuştur. Ancak bu öneriler uygulama aşamasına geçmesi için izin verilmemiştir. işte, bu komisyon tarafından önerilen takvimin esaslarını, Ahmed Cevdet Paşa tarafından Takvimü’l-Edvâr’da anlatılmıştır.
Ahmed Cevdet Paşa ‘nın önerdiği takvim aslında, şimdiye kadar yapılan takvimler içerisinde en duyarlısı olan Ömer Hayyam’ın isfahan Gözlemevi’nde tertip ettiği Celâli Takvimi’nden başka bir şey değildir. Yukarıda da belirtilmiş olduğu gibi, bu yapıtın en önemli yönlerinden birisi, Türkçe yazılmış olmasıdır.

Ahmet Cevdet Paşa KitaplarıAhmed Cevdet Paşa ‘nın Türkçe’nin bilim dili haline gelmesine büyük önem verdiği ve bunu gerçekleştirmeye çalıştığı görülmektedir. Ona göre, Osmanlı lisânının aslı Türkçedir; fakat Farsça ve Arapçadan pek çok kelime alındığı için, üç dilden oluşan bir dil haline gelmiştir. Osmanlıca yalınlaştırılmalı, eserler açık bir dille yazılmalı, yeni terimler bulunmalıdır.