tahkikat komisyonu

18 Nisan 1960 yılında demokrat partili 15 milletvekilden oluşan komisyon.. 18 nisanda meclisteki kabulunden sonra üç şey hemen yasaklandı:

1) partilerin tüm etkinlikleri (fakat soruşturalacak olan sadece chp olacaktı)
2) partilerin tüm etkinlikleri ile ilgili yayınlar
3) tbmm'de komisyonla ilgili görüşmeler ve bunlar hakkındaki yayınlar

inönü mecliste iki konuşma yapar bunun üzerine aynı gün.. duruma uyuz olur haliyle, dp sıralarına döner ve tarihe geçecek meşhur sözler de ağzından dökülüverir:

"bu demokratik rejim istikametinden ayrılıp baskı rejimi haline götürmek tehlikeli bir şeydir.. bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam.. şartlar tamam olduğu zaman milletler için ihtilal meşru bir haktır.." demiş ve kürsüden inmiştir.. dp sıralarndan "yuhh" sesleri yükselmiş ve tansiyon artmış; aylardır devam eden gerginlikler halkasına bir tane daha eklenmiştir böylece..

tahkikat komisyonunun maddeleri gereği(son madde) bu konuşmayı yayımlamak sağlam bir kase istemekteydi o günlerde.. fakat meşhur Ulus gazetesi ve demokrat izmir gazeteleri konuşmayı büyük bir cesaretle yayımladılar..

demokrat partide ise inönü'nün konuşmasından sonra ortam hafiften karışmış ve başbakan adnan menderes pilavdan dönenin kaşığı kırılsın deyimine gönderme yaparak daha sert önlemler almaya yönelmişti.. 1960'ın 27 nisan günü komisyona olağanüstü yetkiler verilmeye başlandı.. bunlar:

1) her türlü yayınları yasaklama, süreli yayınları ve basımevlerini kapatmaya, her türlü siyasi etkinlikler konusunda ve soruşturmanın selameti için önlem ve karar almaya,

2) komisyonun kararlarına küçük ya da büyük farketmez muhalefet edenler 1 ve 3 yıl arası ağır hapis cezasına,

3) gizli olan soruşturma konusunda açıklama yapanlar 6 ay ile 1 yıl arası ceza alacaklardı..

ortam yine karışıyordu.. baskı rejimi mi getireceksiniz? diyordu inönü tekrar.. ancak ülkenin yüksek tahsil yapan gençleri ertesi gün istanbul üniversitesinde ayaklanıyor ve aynı gün 28 nisanda hükümet sıkıyönetim ilan ediyordu; ancak 29 insanda, ertesi gün siyasal bilgiler ve hukuk fakültesi öğrencileri gösterilere başlıyordu.. ayrıca şu meşhur genç subaylar da rahatsızdı.. 21 mayıs günü kara harp okulu öğrencileri de yürüyüş yapıp tepkilerini dile getiriyordu.. ve sonucu malum zaten.. 27 mayıs günü de..

Tahkikat Komisyonu Sancar Komisyonu olarak da bilinir.. tahkikat komisyonunun başkanı Ahmet Hamdi Sancar'dır..

(bkz: 27 mayıs 1960)