suret i manzume

namık kemal'in cezmi'de kaleme aldığı, dizeleri çok bilinse de kendi bilinmeyen eseridir. google'da copy-paste yapmak üzere aratıp bulamayan, yazmayı deneyen lakin üçüncü sayfada elektirklerin kesilmesi üzerine hafif gerilen bünyeme rağmen elimi tekrar taşın altına koyuyorum;

maderle peder olup bahane
sevk etti kaza beni cihana
han zade idim veladetimde
doğdum yine pek kalenderane
üryana sefil idi vücudum
muhtaç değilse ab-u nan'e
bir katra suda dehan açardı
meluf idi girye vü efgane
benzetse beni hata değildi
bir kimse bakıp da arifane:
zencirde inleyen esirin
koynundaki tıfl na-tuvane
fıtrata tasavi-i zuhuru
bu hal ile halık-i yegane
etfaalde gösterip dururken
bin hüccet ile cihaniyane
bilmem ne sebeple vardı daim
guşumda şu hatifi terane:

yüksel ki yerin bu yer değildir
dünyaya geliş hüner değildir.

geldi beden-i zaife kuvvet
oldu yürümek de başka adet
yerlerde sürünme vakti geçti
doğruldu semaya doğru kaamet
mahvoldu beşik, bebek, salıncak;
eğlenceye, zevke geldi nevbet
yanımdaki dayeler ederdi
her halime ayrı ayrı dikkat
amma yine kendi alemimde
mahsus idi kendime hükümet
rüya gibi geçse de çocukluk
birdir göze hab ile hakikat
hala o zamana talibim ben
döndürmeye ömrü olsa kudret
etrafımı seyreder sanırdım
insanı melek, cihanı cennet
derdi yine muttasıl başımda
amma ki o hatifi hidayet:

yüksel ki boyun kadar kalırsın
sayeyle ki bi-hüner kalırsın

geldi dem-i rağbet-i maarif
oldum nice fenne ben de vakıf
her ilme ki sarf-ı dikkat ettim
bir müşküle olmadım müsadfif
herhangi kitabı ders edinsem
güya ben idim ana müellif
idrakime sayim oldu yaver
tahkikıma hafızam müradif
bir bahsi unutmadım cihanda
bir asi ile düşmedim muhalif
eylerdi fuhule her kelamım
tayin-ı mekasıd u mevakıf
irfan-ı ezel mesailinde
fikrimdi yine bana muarrif
tahkil-ı sıfa-ı halk ettim
esrarına olmadımsa arif
durmaz yine itila-yı caha
bu beyt ile sevk ederdi hatif:

yüksel hünerinle kaani olma
ihsan-ı hudaya mani olma

han oldu kırıma bir birader
çekti beni tahtına beraber
oldu heves-i şebab metruk
geldi yerine umurı kişver
olmuştu mukalledim cihanda
adl-i ömeri, ata-yı cafer
azmetmiş idim kalem-revimde
terk etmemeye harab bir yer
bir reyime bulamadım muarız
bir emrimi görmedim muhakkar
devrimde ibadı kibriyanın
dil-sir-i sürur idi seraser
herkesteki hande-i neşatın
aksiyle açardı dilde güller
hükmünde sefa süren raiyyet
evsafımı vira ederdi yer yer
amma ki yine ederdi hatif
gönlüm bu itab ile mükedder:

yüksel ki cihan sefil ü dündur
rağbet ana adeta cünundur

harb açtı aduya al-i osman
merdim diyane göründü meydan
evrenk-i şehametimden ettim
at sırtına nakl-ı merkez-i şan
tir olmuş idi elimde nize
benzerdi kemana seyf-i bürran
meydana girince zannederdim
her berk-i belayı verd-i handan,
yanımda kaza dururdu daim
başımda ecel dönerdi her an
top olsa atılsa bağrıma arz
olmazdı gönül yine hirasan
can korkusuna değer mi bir ömr
baki mi olur cihanda insan
gösterdiğin iktidar u necdet
etmişti bütün cihanı hayran
hayfa ki yine sada-yı gaybi
bir böyle meal ederdi ityan:

yüksel ki bunun da fevki vardır
insanlığın ayrı zevki vardır

bahtım ne siyah imiş ki bilmem
halimle değişti hal-i alem
bir arsa-i girudana düştüm
hiç mislini görmemiştir adem
bir hizb-i kalil idi muinim
a'da ise leşker-i aremrem
bir tiga bedel gelirdi bin tir
bir ateşe karşı bin cehennem
halimce ecelle pençeleştim
ettim o kadar aduya derhem
seyfim kırılıp atım vuruldu
düştüm yere vardı göğsümde dem
ne canlı gezer muin u hem-dem
geldi dem-i zillet-i esaret
mevt özler iken dil-i müellem
ağreb ki yine derdi tekrar
hatif bu sözü bana demadem

yüksel ki bu da şive-i hudadır
esrarını sorma kim hatadır

yüksel ne demek nedir bu tahkir
hatif neden eyler emri tağyir
düşmanlarıma esir idim ben
boynumda eğerçi yoktu zencir
maksud ise rütbe-i şehadet
ben hazır idim kim etti tehir
ta kalbime olmadı halide
destimdeki parça parça şemşir
hakkın dahi itinası varmış
ef'alini eylemekte tasvir
dünyada da bir melek yaratmış
vermiş ana iktidar-ı takdir
adil gibi bir esir tuttu
gönlüm gibi mülkü etti teshir
yüksel ne demek ki hatif-i gayb
sensin bana gönlüm etti takrir
yükselmeye kalmadı mecalim
bul derdime varsa başka tedbir

beneşinem o ser bepiş-i payet
ber hizem o can konem fedayet...

insan olmayı bir güzel anlatan manzumedir kendisi.

aralardaki beyitlerle bile insanı kendine hayran eder,

yüksel ki yerin bu yer değildir
dünyaya geliş hüner değildir.
(anlamı gayet açık agır sözcük yok.

--
yüksel ki boyun kadar kalırsın
sayeyle ki bi-hüner kalırsın

(yüksel, yükselmezsen gölgenle ancak
boyun kadar büyük , hünersiz kalırsın)

--
yüksel hünerinle kaani olma
ihsan-ı hudaya mani olma

(yüksel ki yeteneğinle yetinme
tanrının bagışlarına engel olma)

--
yüksel ki cihan sefil ü dündur
rağbet ana adeta cünundur

(yüksel,çünkü dünya sefil ve aşağılıktır
ona rağbet etmek delilik gibidir)

--
yüksel ki bunun da fevki vardır
insanlığın ayrı zevki vardır

(yüksel çünkü yükseldiğin mevkinin de üstü vardır
insan olmanın ayrı bir zevki vardır)

--
yüksel ki bu da şive-i hudadır
esrarını sorma kim hatadır

(yüksel çünkü bu allahın söyleyişidir
sırrını da sorma cünkü bu hatadır)