bitkilerde amonyum toksisitesi

Tanım: Bazı Bitki organlarında amonyum iyonunun aşırı miktarda birikmesi durumudur.

Bitkiler yetiştikleri ortamdan kökleri aracılığı ile besin maddelerini alırlar.
alınan besin maddeleri bitki içerisinde cereyan eden biyokimyasal ve fizyolojik faaliyetlerde görev alır.
Bir mineral besin maddesi olan azot bitkiler için hayati önem taşıyan bir elementtir.
bitkiler azotu; amonyum (NH4 +) ve nitrat (NO3 -) azotu olmak üzere iki farklı azot formu şeklinde yetiştikleri ortamdan kökleri aracılığıyla alıp, büyüme ve gelişmesini sürdürür.

Bitkiye yararlı olan bu azot formu bileşikleri bitki tarafından metabolik olaylarda hemen kullanılmadığı takdirde yaprak hücrelerinde birikmeye başlar.

Bitkinin Yaprak hücrelerinde mevcut bir bileşiğin aşırı birikimi ise bitkinin sağlığını bozabilir.
Fakat bazı bileşiklerin birikimi bitkinin büyüme ve gelişmesini etkilemeyebilir.
Örneğin, Nitrat bileşiği (no3-) bitki hücrelerinde güvenle depolanabilir iken; bir amonyum (nh4+) bileşiğinin birikimi bitki hücrelerine zarar verebilir.

bitkinin büyüdüğü ortamda fazla miktarda alınabilir amonyum iyonu mevcut ise bitki amonyum iyonunu fazla miktarda alacaktır, sonuçta bitkide amonyum toksisitesi görülecektir.

Genellikle bitki yetişme ortamı belirli bir sıcaklık derecesinde ise bu ortamda doğal olarak gelişen nitrifikasyon bakterileri, ortamdaki mevcut amonyum azotunu (nh4) nitrat azotuna (no3) dönüştüreceği için bitkide herhangi bir toksiklik (zehir) durumunun ortaya çıkmasına engel olacaktır.

Sıcaklıkların 13 santigrad derecenin altına düştüğü kış dönemlerinde nitrifikasyon bakterilerin aktivitesi büyük oranda yavaşlar.
Bakteri aktivitesindeki azalma dolayısıyla yetiştirme ortamında amonyum azotunun çok az bir kısmı nitrat azotuna dönüşmüş olur.
Bununla birlikte bakterilerin zararlı bileşikleri zararsız hale dönüştürme işlemindeki ağır işleyen proses, nitrit (no2) adı verilen bitki için zararlı bir bileşiğin de yetişme ortamında birikmesine neden olur. Nitrit bileşiği de muhtemelen bitkilerde amonyum toksisitesine katkıda bulunur.
Amonyum toksisitesine en duyarlı bitkiler; domates, biber ve patlıcandır.

-bitkilerde amonyum toksisitesinin belirtileri-
yüksek amonyum konsantrasyonları bitkilerde biyokimyasal ve fizyolojik değişikliklere neden olmaktadır.
Bitkide Amonyum zehirlenmesi; bitki klorofil konsantrasyonunu azaltır, oksidatif strese neden olan O2- ve H2O2 içeriğini arttırır.
stomatal iletkenlik ve transpirasyonu ( terleme) düşürme gibi çeşitli fizyolojik süreçlerde zararlı etkilere neden olabilir.
Bitkinin en genç (yeni çıkan) yapraklarındaki yaprak Damarları arasında kloroz adı verilen renk açılması görülür (daha açık bir deyişle; yaprağın doğal yeşil renginin büyük bir oranda kaybolup yerine yaprağın sarı bir renk alması durumu).
haliyle genç yapraklar tamamen sarı-yeşil bir renge dönüşür.
Fazla nekrotik (ölü dokular) noktalar yaprakta rengin açıldığı bölgelerde oluşur ve daha ileri aşamalarda bitkinin diğer kısımlarına doğru da ilerleyebilir.
Ayrıca amonyum toksisitesinde; bitki Yaprak kenarları yukarı veya aşağı kıvrılabilir, bitki kök büyümesi yavaşlar ve bazı durumlarda kök uçları ölebilir.