din aciz insanın uydurmasıdır

çoğu felsefeciye göre öyledir.
hatta dinler tarihçilerinin de çoğu din hakkında bir yazı kaleme aldığında ''her şey bir korku ile başlar'' mealinde tespitler de bulunurlar. mesela ali şeriati'de bu şekilde başlamıştır.
dinin içinde korku unsuru var mı dersek; evet kesinlikle var ama bunun altını ''onlar korktukları için tanrı'yı uydurdular'' demekle dolduramıyoruz maalesef.
çünkü hangi kültüre hangi çağa giderseniz gidin bir din mefhumu her durumda karşınıza çıkıyor. olaylar, insanlar ve tarihler arasındaki ilişkiyi kurup sağlıklı bir çıkarım yapmak ise hemen hemen imkansız.
yani din korkunun ürünü bir halüsinasyon mu gerçek mi bu fazlaca muğlak ve göreceli bir durum.

bana göre din olgusunun çerçevesi ise şu şekilde; (bkz: din/#21551029).