marksizm

"bireylere dıştan, metafizik bir mertebe dayatmayı reddederken, bireyciliğin yaptığı gibi kendisini bireyin bilinci içine de hapsetmek istemez. bireysel bilinçten kaçan gerçekliklere de eğilir: doğal, pratik, sosyal ve tarihsel gerçekliklerdir bunlar; dış dünyadır, emektir, toplumun iktisadi yapısıdır, sosyal sınıflardır, vb.

insanla toplumun birbirine -hareketsiz ve değişmez- bağımlılığını reddederken, kendiliğinden uyum tezini de kabul etmez.

yirminci yüzyılda komünist rejimlerin elinde bir resmi felsefe haline getirilip dondurulmuş olması, onların dışındaki fikri canlılığı ortadan kaldıramamıştır."

(bkz: server tanilli)