kırık cam teorisi

Amerikalı suç psikoloğu Philip Zimbardo'nun 1969 yılında yaptığı bir deneyden sonra geliştirdiği teoridir. Zimdardo, New york'ta suç oranının yüksek olduğu Bronx ve daha yüksek yaşam standardına sahip Palo alto bölgelerine 1959 model birer oldsmobile bıraktı.

Araçların plakası yoktu, kaputları aralıktı. Bronx'taki otomobil üç gün içinde baştan aşağıya yağmalandı. Diğerine ise bir hafta boyunca dokunan olmadı. Ardından Zimbardo ile iki öğrencisi sağ kalan otomobilin yanına gidip çekiçle kelebek camını kırdı. Daha ilk darbe indirilmişti ki insanlar (Zengin beyazlar) da olaya dahil oldu. Bir kaç dakika sonra o otomobil de kullanılmaz hale gelmişti.

Bu teoriden yola çıkan ve 1993 - 2001 yılları arasında belediye başkanlığı yapan Rudy Giuliani New York kentinde suçları önleme konusunda başarılı oldu. Öyle ki, bir sokağın suç bölgesine dönüşme süreci önce tek bir pencere camının kırılmasıyla başlıyordu. Çevreden tepki gelmez ve cam hemen tamir edilmezse, oradan geçenler o bölgede bir otorite olmadığını düşünüyor, diğer camları da kırıyor. Ardından daha büyük suçlar geliyor.

Tıpkı bir elektrik direğinin dibine biri, bir torba çöp bıraksın. O çöpü hemen orada kaldırmazsanız, her geçen çöpünü oraya bırakmaya başlar ve çok geçmeden çöpler dağ gibi birikir.

belli noktalarda insan psikolojisini ve tepkilerini doğrudan ifade eden teoridir. çevresel faktörlerin insan algılarına yönelik etkileri ile açıklanabilir bir durumdur. insan algısında kötü olan birşey daha da kötüye gitme eğilimindedir. örnek verecek olursak, standart bir insan temiz bir sokağı kirletmekten kaçınırken, kirli bir sokağın daha fazla kirlenmesini önemsemeyecektir.

biraz daha açacak olursak hıncal uluç un 26.04.12 tarihli yazısına buyrun:


"Suçlarla mücadeleyi nasıl başardın" sorusuna New York'un efsane Belediye Başkanı Giuliani'nin cevabı şöyle olmuştu..
"Metruk bir bina düşünün. Binanın camlarından biri bile kırılsa, o camı hemen tamir ettirmezseniz, çok kısa sürede, oradan geçen herkes bir taş atıp, binanın tüm camlarını kırar. Ben ilk cam kırıldığında hemen tamir ettirdim. Bir elektrik direğinin dibine ya da bir binanın köşesine, biri, bir torba çöp bıraksın.
O çöpü hemen oradan kaldırmazsanız, her geçen, çöpünü oraya bırakır ve çok kısa bir sürede dağlar gibi çöp birikir. Ben ilk konan çöp torbasını kaldırttım."
Bir sokağın suç bölgesine dönüşme süreci önce tek bir pencere camının kırılmasıyla başlıyor. Çevreden tepki gelmez ve cam hemen tamir edilmezse, oradan geçenler o bölgede düzeni sağlayan bir otorite olmadığını düşünüyor, diğer camları da kırıyorlar. Ardından daha büyük suçlar geliyor; bir süre sonra o sokak, polisin giremediği bir mahalleye dönüşüyor.
Bunu anlayan New York polisi, önce küçük suçların peşine düşmüş. Metroya bilet almadan binenleri, apartman girişlerini tuvalet olarak kullananları, kamu malına zarar verenleri, hatta içki şişelerini yola atanları bile yakalayıp haklarında işlem yapmış.
Polis bu kararlılığıyla "Küçük müçük, bizim için hiç fark etmez; bu sokağın, metro istasyonunun veya mahallenin suç üreten bir bölge olmasına izin vermeyeceğiz" demiş. "
Kırık Cam Teorisi" ABD'li suç psikologu Philip Zimbardo'nun 1969'da yaptığı bir deneyden ilham alınarak geliştirilmişti.
Zimbardo, suç oranının yüksek olduğu, yoksul Bronx ve daha yüksek yaşam standardına sahip Palo Alto bölgelerine birer 1959 model otomobil bıraktı.
Araçların plakası yoktu, kaputları aralıktı. Olup bitenleri gizli kamerayla izledi.
Bronx'taki otomobil üç gün içinde baştan aşağıya yağmalandı. Diğerine ise bir hafta boyunca kimse dokunmadı.
Ardından Zimbardo ile iki öğrencisi, sağlam kalan otomobilin yanına gidip çekiçle kelebek camını kırdılar. Daha ilk darbe indirilmişti ki çevredeki insanlar (yani zengin beyazlar) da olaya dahil oldular.
Birkaç dakika sonra o otomobil de kullanılmaz hale geldi. "Demek ki" diyordu Zimbardo, "ilk camın kırılmasına, ya da çevreyi kirleten ilk çöpe, ilk duvar yazısına izin vermemek gerek. Aksi halde kötü gidişatı engelleyemeyiz."

ingiltere'de geçen yıllarda ortaya çıkan yağmalama olaylarını ve kendi bölgesini koruyan türk esnafı hatırlatan durum.

Sürü psikolojisini gösteren bir zimbardo deneyi , aynı konuyla ilgili şu videoyu da akıllara getirir http://www.dailymotion.co...ru-psikolojisi-deneyi_fun

New York’un hukukçu belediye başkanı Rudy Giuliani’ye sormuşlardı... “Her köşe başında eli silahlı bir saldırgan vardı, suç oranı patlamıştı, sokakta yürüyemez hale gelmiştik, adeta sihirli değnek gibi yok ettin, huzuru asayişi sağladın, nasıl başardın?”
*
Şu cevabı vermişti...
“Boş bir bina düşünün, camlarından biri kırılırsa, tamir edilmezse, oradan gelip geçen herkes bir taş alır, öbür camları kırar, ben ilk cam kırıldığında derhal tamir ettirdim. Bir köşeye çöp torbası bırakılsın, eğer o çöpü derhal kaldırmazsanız, herkes çöpünü o köşeye bırakır, kısa sürede çöp dağı birikir, ben ilk bırakılan çöp torbasını kaldırdım. Küçük büyük demedim, yankesicilik bile yapılmasına izin vermedim, böylece büyük suçlar ortadan kalktı.”

*****Kırık Cam Teorisi’dir bu.*****

Stanford Üniversitesi’nden Profesör Philip Zimbardo’nun 1969’da yaptığı sosyal deneye dayanır. “Vandalizm”in sebeplerini araştıran profesör, plakası olmayan eski model iki otomobili, iki ayrı muhite bırakır. Muhitlerden biri, New York’ta yoksulların yaşadığı, eğitim seviyesi düşük Bronx’tur. Diğeri ise, California’da zenginlerin yaşadığı, eğitim seviyesi yüksek Palo Alto’dur. Otomobilleri uzaktan görecek şekilde kameralar yerleştirir, olan biteni kaydeder.
*
Yoksul muhitteki sahipsiz otomobil, henüz 24 saat geçmeden iskelet’e dönüşür. Camları kırılır, farları kırılır, aküsü-radyatörü çalınır, döşemeleri yırtılır, zevk için tekmelenir, kaportası yamulur, kapıları sökülür, çocukların oyun alanı haline gelir.
*
Zengin muhitteki sahipsiz otomobile kimse dokunmaz. Ertesi gün, gene kimse dokunmaz. Profesör Zimbardo eline bir levye alır, otomobilin penceresine patlatır, camını kırar, yürür gider. Herkes bunu bekliyordur... Zengin ve eğitimliler, tıpkı yoksul ve eğitimsizler gibi davranmaya başlar. Otomobil anında haşat edilir, yağmalanır.
*
New York belediye başkanının anlattığı kırık cam teorisi, işte budur.
*
Memleket sahipsizse...
Ahali vandallaşır.
*
Kanunsuzluğun küçüğü büyüğü olmaz.
En büyük suçların fitilini, en küçük suçlar tutuşturur. En küçüğünü söndürmezsen, inanılmaz hızla yayılır, ülkeyi orman yangınına çevirir.

aslında bu teori -bana göre , insan doğasının düzene yönelik eğilimini gösterir. insan doğası yıkım taraftarı değildir. aslında bir şeyleri toparlamak ve düzensizlik içinde düzen oluşturmaktır amacı. daha doğrusu yüklenen misyon odur. fakat savaşlara ve yıkımlara baktığımız zaman da bunun insan kaynaklı ve düzen sağlamak için başvurulan ruhani bir yol olan din amaçlı olduğu görülür. bakmışız ki aslında bu düzeni bozan şey yine düzen sağlamak için konan dogmatik kurallar olmuş insanlık tarihinde.
kurulmuş düzeni bozmak için düzen aracını kullanıp düzensizlikten düzen yaratmaya çalışan çelişkili ve komplike varlıklara "insan" diyoruz işte.
keşke hiç bozulmasa düzen fakat doğanın kanunu bu maalesef. daha doğrusu "kötü insan" doğasının kanunu bu..

aslında ülkenin içinde bulunduğu durumu çok daha net anlatan teori.

Türklerdeki testi kırılmadan olayıdır.

arabanın camına bir taş çarpması sonucu oluşan küçük çapta çatlamanın, gerekli tedbir alınmaması durumunda gitgide büyüyerek camın kırılmasına neden olması durumudur.

Arabesk tabirle, düşmeyegör, gelen vurur, giden vurur şeklinde de açıklanabilir teoridir.

Kuzudan ayrılanı kurt kapar.
Bir şeyin, bir kişinin terkedilmiş, sahipsiz olduğu farkedildiği anda başına üşüşen çakal çıkar tonla.

Çok doğru bir teoridir.

Her alanda geçerlidir.

En basitinden bir apartmanın çöp konteynerini düşünün.

Çöpünüzün birini konteynerinin içine değil şöyle yanına doğru atın gidin 2-3 saat sonra bakın bir kişi daha mutlaka çöpünü yanına atmıştır.

Bakarsan bağ bakmazsan dağ olur, atasözü ile yola çıkarak yaklaşık eş anlam kazanan teori.

Örn, bir demir Önce pas yapar zımpara yapılıp bakımı yapılmaz ise ardından büyük bir alanda çürür ve delinir-kopar.

Örn, bir cam ilk bir ay silinirse iz kalmaz 1 yıl silinmez ise daha büyük alan olarak kalıcı leke bırakır.

Örnekler uzar gider..