yeniçeri ocağı ve bektaşilik ilişkisi

YENiÇERi OCAĞı BiLiNDiĞi ÜZERE devşirme sisteminin osmanlı ordusundaki ayağıdır. yeniçeriler bektaşi tarikatına bağlıydılar. bektaşilik yeniçeri ocağında tesadüfen ortaya çıkmamıştır. devşirme sistemi fetihlerde tebaya katılan gayri müslim ahalinin çocuklarından belli bir oranının osmanlıya adaptasyonudur. acemi ocağında bektaşi gelenekleriyle müslümanlaştırılan devşirme askerler, bektaşi geleneğini de yaşatmışlardır. bektaşilik, dini ritüellerin azlığı nedeniyle bilerek devşirme sistemine adapte edilmiştir. müslüman olmayan çocukların osmanlıya ağır dini sorumluluklar altında adaptasyonunun zor olacağını düşünen osmanlı sistem kurucuları, bektaşiliğin rahat tarafından sistem yararına faydalanmışlardır. sıkı bir eğitim sonucu elit bir askeri sınıf yaratılmış ve ulufe maaşı ile paralı asker olarak osmanlı ordusunun piyade sınıfını oluşturulmuştur. bektaşi dedelerinin etkinliği tartışılmaz şekilde yeniçeri sisteminin içindedir. sürekli sıkı eğitim alan ve savaşlarda ateşli silahlarla etkin roller üstlenen yeniçeriler, bektaşi inancı ile askeri koşullarda zaafiyet yaratacağı öngörülen namaz, oruç gibi ibadetlerin ağırlığından uzak tutulmuştur.
bektaşiliğin osmanlı şehir hayatında etkin rol üstlenmesi yeniçeri ocağı sayesindedir, yeniçeri ocağının kaldırılamasına yönelik hareketlerle bektaşi dergahları da kan kaybına uğramaya başlamış, yeniçeri ocağı kaldırıldığında da bektaşi dergahları kapatılmış ve dergah malları devlet tarafından başka dergahlara aktarılmıştır. tabii önemli bektaşi derviş ve dedeleri de yeniçerilerin kaderini paylaşarak idam edilmiştir.
BEKTAŞiler diğer islam tarikat gelenekleri gibi osmanlının kuruluşunda etkin role sahiptir. fetihlere ve islamın yayılmasına hizmet eden dergahlar balkanlarda tekke hayatının kurulmasına ve islamın yayılmasına öncülük etmişlerdir. bektaşiler balkanlarda en etkin dergahtır. düşünülebilir ki gayri müslimlere bektaşi dergahları daha kolay bir islam formu sunulmuştur. yoğun bir müslümanlaşma görülerek sistem aynen yeniçeri ocağına kaydırılmış olabilir.
fütüvvet olarak adlandırılan bir gencin sahip olması gereken ahlak anlayışı, yeniçerilerde de aynen devşirme eğitiminin en önemli ayağıdır.
yine islam ahlakının bir parçası olan ekmek-hizmet bağıda padişahla yeniçeriler arasında önemli bir bağlılık sebebidir. eğitim esnasında ulufe ve bahşişlerin yanısıra yeniçeri ocaklarında kaynayan kazanlarda, devşirme paralı askerleri padişaha bağlı kılmıştır. islam şeriatinde ekmeğe ihanet katli vaciptirle karşı karşıya bırakan bir suçtur. yeniçeriler de islam ahlakına bağlılıklarının bir simgesi olarak ilk isyanlarında ekmeği reddi kullanmışlar ve kendilerine kzazanlarda pişirilen yamaği yamayi reddetmişlerdir. bu şikayetim var ve hizmetimi sağlayan ekmeği reddederek bunu ilan ediyorum demektir.
aşama aşama gelişen isyanlar, 16. yy dan sonra değişen askeri sistemlerle de ilişkilidir.
piyade sınıfının yayılan ateşli silahlarla ordunun ana unsuru olması, osmanlıyı da yetersiz yeniçeri sayısı karşısında devşirme sistemiyle ihtiyacı karşılayamaz hale sokmuştur. bu sebebden yeniçeri ocağına mdevşirme olmayan müslüman çocuk ve gençlerde alınarak ihtiyaç duyulan sayıya ulaşmaya çalışmışlar, bu durumda sayıları azalan eğitimli devşirme askerlerin kontrolü yitirmesine ve ocağın değerlerinden uzaklaşmasına sebebiyet vermiştir. evlenmeme kuralını rededen, ticaretle uğraşan, siyasi çıkarlar peşinde koşan bir ocak olarak gitgide sarayla mücadele eden bir konuma geçiş yapmıştır. bu mücadelenin ilerleyen safhalarında görülmüştür ki padişah katleder hale gelmiştir. genç osman olayı yeniçerilerin sonunu hazırlayan önemli dönüm noktalarındandır. dördüncü mehmet in tahttan indirilmesini takiben yeniçeri ocaklarında osmanlı hanedanına son vermek ve kırım hanlarından padişah atamak girişimleri tehlikenin boyutlarına işaret eder.

(bkz: son yeniçeri)
(bkz: reha çamuroğlu)

her kurum kendine bir pir seçmiştir. Yeniçeri Ocağının piri ise Hünkar Hacı Bektaşi Veli'dir. Yeniçeri ocağı ile bektaşilik özellikle kanuni döneminde üst safhaya ulaşmıştır. Bektaşilik bir görüş olmaktan cikip, osmanlı da söz sahibi bir tarikat olmuştur.

edit:

Bektâşîliğin yeniçeri ocağı üzerinde her anlamda büyük
etkisi vardı. Kollarına, bulundukları ‘orta’nın armasının
yanı sıra Hz. Ali’nin kılıcı olan ‘zülfikar’ın da dövmesini
işletirlerdi. Sefere giderken daimâ Bektâşî dedelerinin ve
babalarının eşlik ettiği yeniçeriler, saldırıya geçmeden
önce ‘gülbank’ (hep birlikte edilen dua) adı verilen şu
narayı atardı:

Yeniçeri Gülbankı
Bismi şah! Allah Allah!
Derviş-i dervişan, makbul-ü makbulan
Baş üryan, sine püryan, dide al kan
Yezid’e kan kusturan
Göğüs kalkan, arslan pençesinden kelle kurtaran
Bu meydanda nice başlar kesilir, olmaz soran
Mucizat-ı fahr-i cihan
Kerem-i şah-ı merdan
Bi-hürmeti abdalan
Pirimiz, hünkarımız, tac-ül arifin, gavs-el-vasilin
Hacı Bektâş-ı Velî Şah-ı Horasan
Hınzırdır, mel’undur, münafıktır Yezid’le Mervan
La en Allahü Yezid’e ve ala Kavm-i Yezid
Rahmed ber can-ı şehid!
Allah yoluna, Muhammed kavline, Ali uğruna
On iki imam katarın, pir gayretine!
Dem-i pir, kerem-i evliya, gerçeklerin demine
Hu diyelim!
Hu!

https://www.youtube.com/watch?v=jWHeqDrIYT4&ab_channel=Caner%C4%B0lhan

1. Entry meseleyi gayet güzel açıklamış. Bektaşilik islamla ilişiği olmayan bir sistemdir. Esas soru yeniçerileri bektaşi yaparken padişahların nasıl alnını rahat rahat secdeye koyduğudur? Ayıptır.