tortul kayaçlar

yeryüzündeki tüm kayaçlar, çeşitli nedenlerle dış güçler tarafından kimyasal ayrışmaya ve ffiziksel ufalanmaya uğrar. çaıkl, kil, kum ve eriyik hale bu kayaçlar akarsu, göl veya okyanus tabakaları ile çukur alanlara tabakalar halinde depolanır ve taşlanır. böylece tortul tabakalar oluşur.

üç grupta incelenir:

organik tortullar, bunlara örnek:
taşkömürü,
linyit,
turba,
antrasit,
mercan kaya,
süngertaşı,
tebeşir.

fiziksel tortullar, bunlara örnek:
kiltaşı,
kumtaşı,
çaıkltaşı,
buzultaş.

kimyasal tortullar, bunlara örnek:
kireçtaşı,
kayatuzu,
jips,
sarkıt,
dikit,
traverten,
sütun.

(bkz: sedimantasyon)

Üç ana kayaç türünden (tortul kayaçlar, magmatik kayaçlar, metomorfik kayaçlar ya da Başkalaşım kayaçları) biri olan tortul kayaçlar, yeryüzünde çok görülen kayaçlardır ve Dünya'nın yüzeyinin yaklaşık yüzde 75'ini yerkabuğunun ise yaklaşık yüzde 8'ini kaplarlar. Bunlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerlerinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Sarkıt ve dikitler bu kayaçların oluşturduğu jeolojik yapılara örnek olabilirler. Tortul kayaçların büyük bir kısmı dış etmenler tarafından yeryüzünün aşındırılmasıyla meydana gelen çeşitli büyüklükteki unsurların taşınarak çukur sahalara (göl, deniz ve okyanus tabanları gibi) biriktirilmesi sonucu oluşmuşlardır. Bu olaya genel anlamda tortullaşma denir. Biriken unsurlar önceleri boşluklu gevşek bir yapıya sahiptirler. Fakat zamanla sıkışıp sertleşirler. Bir birikme sahasında, sonradan biriken unsurlar öncekiler üzerinde birikerek ağırlıkları vasıtasıyla basınç yaparlar. Bu basınç sonucu unsurlar, aralarındaki boşlukların küçülmesi ve büyük ölçüde ortadan kalkmasıyla sıkışır ve sertleşirler. Tortul depoların veya kayaçların oluştukları ortamlar yerden yere farklılık gösterirler.

Tortul kayaçlar dört değişik şekilde oluşabilirler:

* erozyona uğramış diğer kayaçların çökelmeleriyle (bunlara kırıntılı (klastik) tortul kayaçlar da denir),
* tortuların birikmesi ve sağlamlaşması ile,
* biyolojik aktivitelerin sonucu oluşan tortulların depolanması ile ve
* eriyiklerden çökelme sonucu ile.

Tortul kayaçların oluşmasında dört önemli süreç vardır. Bunlar erozyon, taşınma, birikme ve sıkışmadır.

Alıntıdır.
Lise 2 coğrafya müfredatındadır.

Organik Tortul taşlara örnek vermek gerekirse; Kömür, Mercan

Mercan kaya --> http://www.derscografya.c...images_ozetler/mercan.jpg