köprülüzade numan paşa

Salankamen muharebesinde şehid olan Köprülüzâde Fazıl Mustafa Paşa'nın büyük oğlu olup ilim ve fazlı ve valiliklerinde dürüst ve adilâne hareketi ve muvaffakiyeti ile şöhret bulmuş vezirlerdendir. Yabancılar kendisine âlim olmasından dolayı Hoca Paşa derlermiş.

Akrabasından Amcazâde Hüseyin Paşa'nın sadaretinde yani 3 Temmuz 1700 de altıncı vezirlikle kubbenişin oldu ve aynı sene 7 Mart 1701 de Erzurum valiliğine gönderildi. (1702 Ekim) Daltaban Mustafa Paşa'nın sadrâzam olması nedeniyle onun yerine Anadolu valiliğine getirildi, 1115 Receb -1703 Kasımda Ağrıboz muhafızlığına ve oradan da Kandiye (Girid) valiliğine tâyin edildi. 1121 Cemaziyelâhır -1709 Ağustosunda tekrar Ağrıboz muhafızlığı ile Ağrıboz ve Karlıeli sancakları verildi ve aynı sene Şevval (Aralık)da Bosna valiliğine naklolundu.

Numan Paşa, Bosna'ya gitmeden evvel on seneden beri nikâhlı olduğu II. Mustafa'nın kızı Ayşe Sultan'la evlenmek üzere istanbul'a davet edildi; pâdişâhın bu davetten asıl maksadı Çorlulu'nun yerine kendisini sadrâzam yapmak istemesi idi ve gelir gelmez 14 Mart 1710 da güveyi girdi ve Bosna'ya gönderilmeyerek aynı sene 16 Mayıs'ta Belgrat muhafızlığına tâyin olundu.

Sadrâzam Çorlulu Ali Paşa, Numan Paşa'nın istanbul'da oturmasından kuşkulandı ve bir gün evvel vazifesi başına gitmesi için kendisini sıkıştırdı ve ertesi günü hareket edecek iken akşamla yatsı arasında saraya davet olunarak Çorlulu Ali Paşa'nın yerine sadrâzam oldu ( 15 Haziran 1710).

Köprülülerin silsile halinde memleket idaresindeki muvaffakiyetleri dolayısıyla Numan Paşa'nın vilâyetlerdeki muvaffakiyetleri sebebiyle halkça sadareti arzu ediliyordu. Numan Paşa hakkında bu teveccühü pâdişâh da duymuştu. Ali Paşa'dan yüz çevirince Numan Paşa'yı düğün vesilesiyle istanbul'a getirterek sadrâzam yaptı.

Numan Paşa ilmiyle âmil değerli bir vezir ve iyi idareli bir vali olmakla beraber büyük babası, amcası ve babası gibi sadarette otorite tesis edemedi. Kendisi devlet işlerinde acemi olup etrafında işbilir adamları ve vukuflu kethüdası yoktu. Babalığı Ali Efendi ve diğer birkaç kişi etrafını çevirip kendisini iğfal ediyorlardı.

Numan Paşa'nın şayi olan şöhreti sebebiyle Anadolu ve Rumeli'den birçok dâva sahipleri haklarını almak için istanbul'a geliyorlardı. Bu hususu, o tarihte hayatta bulunan Silâhdar Mehmed Halife şöyle anlatmaktadır:
"Numan Paşa gerçi ilmiyle âmil, salâh-ı hal ile kâmil, hakka kail, adle mail, reayaperver, zulümden müctenib bir âlice-nab vekili muhterem idi; lâkin zimâm-ı hükümeti il elinde olmağın hizmet-i ibadullah muattal kaldı ve cümle eşirra ayağa kalktı; divan günleri saraya gidilmez oldu; yirmi dokuz sene mukaddem suret bulmuş dâvalar açıldı; Köprülü evlâdından Numan Paşa vezir-i âzam olmuş, hakkı icra edermiş deyu şayi olmağın Rumeli ve Anadolu'nun ayağı çarıklı Türk'ü istanbul'a doldu; birkaç gün dahi iğmaz olunursa îka-ı fitneye sebep olur deyu yer yer aşikâr söylendiğinden" ve pâdişâh tebdil gezdiği esnada bu sözleri işittiğinden 18 Ağustos 1710 pazar günü sarayda Sofa köşküne davet olunarak tâyininden altmış beş gün sonra Darüssaade ağası vasıtasıyla kendisinden mühr-i hümâyun alındı ve bir bostancı sandalı ile Büyük Çekmece'ye gönderildi ve ağırlığı arkadan gelmek üzere arpalık olarak verilen Ağrıboz'a yollandı. Ruslarla harbin tahakkuk etmesine mebni yerine Haleb valisi bulunan Baltacı Mehmet Paşa ikinci defa sadrâzam oldu. Baltacı Mehmet Paşa'nın Haleb'den gelmesine kadar sadaret kaymakamlığına nişancı Süleyman Paşa tâyin edildi.

Numan Paşa aynı sene Şevval ayında (Aralık ayı) Hanya sancağına naklolunduktan sonra 1123 Zilkadesi iptidasında (1711 Aralık) buradan Kandiye'ye tâyin edildi. (1713 Kasım) Kaptan-ı derya Süleyman Paşa'nın Girid valiliğine tâyini üzerine Numan Paşa, arpalık olarak verilen Yanya sancağına gönderilerek 28 Mart 1714 de Bosna valiliği verildi.

Numan Paşa, Bosna valiliğinde bulunduğu sırada Karadağlı'ların isyanını şiddetle bastırmak suretiyle mühim bir gaileyi önlemeğe muvaffak oldu ve bu suretle az sonra çıkan Venedik ve Avusturya harblerinde vukua gelecek tehlikeyi bertaraf eyledi.

Numan Paşa, Bosna valiliğine tâyini senesi sonlarında, yani iptidalarında (1714 Aralık) Avusturya ile sulh şartlarına riayet edilmesi kaydiyle ve Venedik'e açılan seferdeki vaziyet dolayısıyla Belgrat muhafızlığına nakledildi ve 1715 Şubat'ta da Silifke sancağıyla Anadolu'da eşkiya teftişine memur oldu.

Numan Paşa 1716 Ağustosta Şehid Ali Paşa'nın üvey babası Saka ismail Paşa'nın yerine Kıbrıs valiliğine tâyin olundu; bu suretle kendisini istirkab eden Damat Ali Paşa'nın şahadeti nedeniyle onun takip ve soğukluğundan kurtuldu.

Bu sırada Avusturya ile yapılan harbdeki mağlûbiyet sebebiyle düşmanın Tuna ve Sava nehirlerini aşması ihtimaline karşı evvelce Bosna valiliğinde muvaffakiyeti görülen Numan Paşa'nın Kıbrıs eyâleti üzerinde kalmak üzere, Bosna serdarlığına tâyini muvafık görülerek acele o tarafa gitmesi hakkında kendisine ferman yollandı.

Numan Paşa, Bosna seraskerliğinde düşmana karşı muvaffakiyetle dayandı ve Belgrat'ın Avusturyalılar tarafından işgali esnasında Bosna'ya karşı yaptıkları taarruzları sonuçsuz bıraktı ve yaptığı mukabil taarruzlarla Avusturya kuvvetlerini mağlûp ederek Bosna'ya sokmadı ve bu gaile bertaraf olduktan sonra istirahati hükümetçe matlûp olduğundan 1718 Ağustos'ta Girit valiliğine naklolunarak 1719 Şubatta Kandiye'de vefat etti.

Numan Paşa ölümünde elli yaşını bile doldurmamıştı; fakat çok vilâyet ve sancak gezmiş ve hayli iş görüp yetişmiş olduğundan, eyâlet idaresinde esaslı tecrübesi vardı. Âlim olduğundan hiçbir zaman araştırmadan uzak kalmamıştır. Bilhassa ilm-i kelâm ve ilmi hadîste derin araştırmaları ve ihtisası vardı. Hazret-i Peygamber'in hayatları ile imam Süheyl bin Abdullah Tüşterî'nin nutuklarını toplayarak birer eser yazmış ve bir de mantık kitabı kaleme almıştır. Bunlardan başka
tasavvuftan imam Ebil Kasım Abdülkerim Kuşeyrî'nin (vefatı 465 H.) meşhur Risale-i Kuşeyriye'sini hülâsa etmiş ve bir de Risalet ül-Adl yazmıştır.
kaynak:osmanlıyız.blogcu.com

üçüncü Ahmet saltanatında, 16 Haziran 1710 - 18 Ağustos 1710 tarihleri arasında iki ay sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.