buran

sscb uzay mekiği programının ve tek ürününün adı. yörünge uçuşunu 15 kasım 1988'de gerçekleştirdi ve kötü hava koşularına rağmen, fırlatıldığı baykonur uzay üssün başarlı bir iniş yaptı. dünya'nın en büyük uçağı Antonov An-225, buran'ı taşımak için geliştirildi.

sovyet uzay mekiği programının iptal edilmesinden itibaren, Baykonur uzay üstü 112 nci hangarda 5 yıl bekletildi. Restorasyon sırasında hangarın tavanı çöktü. Buran projesinin uzaya çıkmış tek modeli Buran 1,01 ve Energia fırlatma roket takımı çatı enkazı altında kalarak parçalandı.

resmî sitesi

amerikan uzay mekiklerinde 3 itici motor bulunurken buranda 2 itici motor kullanılmıştır. fakat toplamda ürettiği güç abd mekiklerinden daha fazladır. energia roketi ve an 225 uçağı bu mekiği taşımak amacıyla üretilmişlerdir.

Proje 1993 yılında maddi imkansızlıklardan dolayı tamamen iptal edilmiştir.

Moskovanın kuzeyinde naaşı yatmaktadır http://englishrussia.com/...s/buran_still_alive/2.jpg

BURAN PROGRAMI Sovyetler Birliği’nin uzay mekiği projesidir. Бура́н (BURAN) kelimesinin anlamı Türkçe’de bora, fırtınadır. Proje kapsamında test mekikleriyle birlikte toplam 10 adet olması düşünülen mekiklerin yapımına farklı tarihlerde başlandı. inşa edileceklerden ilk beşi test mekikleriydi ve hepsi tamamlanmış ve atmosferik uçuşlarla görevlerini yapmışlardı.

OK-1K1 olarak da adlandırılan model ise, ilk defa uzaya çıkan model olacaktı. Yapımına 1986 yılında başlanmıştı ve 15 Kasım 1988’de uzaya çıkmıştı. Bu modele ilk önce Baikal ismi verilmiş olsa da uçuşuna kısa bir süre kala ismi “Buran” olarak değiştirildi.

BURAN mekiğinin temel dizaynı hemen hemen Amerikan mekikleri ile aynıydı, fakat bir kaç noktada onlarda ayrılıyordu. Bunlardan ilki, mekikler arasındaki itki sistemlerinin farkıdır. Amerikan mekiklerinin kıç kısmında 5 ana motor bulunur: 3 adet büyük motor (fırlatma işleminde kullanmak üzere) ve 2 adet yörünge manevra motoru (Orbitam Maneuvering Engines). Buran mekiğinde ise sadece 2 adet Yörünge Manevra Motoru ve birkaç adet küçük itki-Kontrol sistemi bulunmaktadır.

Görüldüğü gibi bu noktada Sovyet mekiği, Amerikalı muadillerine üstünlük sağlamıştı. Amerikan mekiklerindeki üç adet ana motor kalkış için gerekli itkiyi sağlayabilmek adına, mekikle birlikte fırlatılan harici büyük tanktan besleniyorlardı (hani görüntülerden aşina olduğumuz TURUNCU tanklar). Ancak, bu da yeterli gelmediği için, bu yakıt tankının her iki yanına birer dev katı yakıt roketi (solid-fuel boosters) eklenmek durumundaydı.

Atmosferi terk ettikten sonra devre dışı kalan mekiğe entegre bu üç ana motor, yörünge manevraları esnasında da tamamen gereksiz yere yük oluyorlardı. Sovyetler bu sorunu “Energia” adını verdikleri oldukça büyük bir roket sistemi ile çözmüştü. Kalkış esnasında BURAN, başlı başına bir fırlatma aracı olan Energia’nın taşıdığı basit bir yüktü sadece. Bu çözüm de Sovyetler’e yük taşıma kapasitesinde üstünlük sağlamıştı.

BURAN Mekiğinin bir diğer önemli avantajı ise güvenlik sistemlerinde idi: Mekiği taşıyan Energia roketi “kapatılabiliyordu.”

NASA’nın Challenger kazası böyle bir kapatma sisteminin olmayışı nedeniyle gerçekleşmişti. Kalkıştan sonra merkezi turuncu tankın her iki yanında bulunan dev katı yakıtlı iticilere müdahale edilemiyordu. Çünkü bir katı yakıtlı roket, ateşlendikten sonra bir daha asla durdurulamaz. NASA’nın katı yakıtlı fırlatma sistemine karşı, Sovyetler’in sıvı yakıtlı Energia roketi bu özelliği ile bir adım daha önde olacaktı.

Ama bu iki avantajın dışında belki de en önemli ayırt edici özellik, insansız uçuş yapabilece olması idi. 1981 yılında NASA, Columbia mekiğini 2 astronot ile fırlatırken; 1988’deki üç buçuk saat civarı süren yörüngedeki ilk ve tek uçuşunda BURAN mekiğinin içinde hiç bir kozmonot bulunmamaktaydı.

Ancak, 1988 yılında yapımına başlanılan OK-1K2 seri numarasına sahip Ptichka (“Птичка”) isimli bir mekik, 1993’te uçuşa hazır hale gelmesine yakın bir zamanda bunca üstünlüğüne karşın Buran programı durduruldu. Zaten SSCB’nin 1980 sonrasında yaşadığı sarsıntılı siyasi dönem Buran projesinin çok gecikmesine ve bir yığın aksaklığa sebep olmuştu. Üstüne bir de ülkenin dağılması eklenince, programı devam ettirecek ne siyasi, ne de ekonomik güç kalmamıştı.

Sovyetlerin Uzay Programına güzelleme niteliğinde gibi olan bu yazı sonrasında içimize şu heves düşebilir: Acaba bu olağanüstü mekiği Rusya’da veya herhangi bir ülkedeki hangi müzede ziyaret edebilirim?

20 Milyar Ruble harcanan Buran Programı Sovyetler Birliği’nin dağılması sonucu 1993’te sona erdikten sonra, bugün Kazakistan topraklarında bulunan Baykonur Uzay Üssü’nde atıl bir şekilde kaldı.

Ne yazıktır ki 12 Mayıs 2002 tarihinde OK-1K1 mekiğinin bulunduğu hangarın (Hangar 112) çatısı bakımsızlık ve sert iklim koşullarına dayanamayarak çöktü. 7 işçinin hayatını kaybettiği bu hadise esnasında Buran Mekiği ve Energia roketinin bir prototipi de tamir edilemez şekil enkaz altında kaldı.

Bugün Buran mekiklerinin yapımı yarım kalan prototipleri bugün kimi zamanlarda uzay sergilerinde gösterilme amaçlı olarak bazı ülkelerde sergileniyor.


http://www.kozmikanafor.c...iginin-uzay-mekigi-buran/

görsel