un chien andalou

sürrealizmin ikonu niteliğindeki 1929 bunuel-dali yapımı kült bir film. film yapıldığında dali 25 bunuel 29 yaşındaydı. daha doğrusu ikisi de kolej yıllarından beri madrid de arkadaşlıkları devam ediyordu. hatta lorca da onlarla birlikteydi. bunun yanında o film çekilene kadar da bu alanda pek bişey yapılamamıştı.aslına bakılırsa esas olarak film, dali ile bunuel in hayallerine ve rüyalarına dayanır hatta estidüantes de yaptıkları soytarılıklara hatta hatta sadomazoşizme, mitoloji, fetişizme, ölüme hatta hatta günah kavramına ye yanni aşırı olan şeylere takıntılı olan bağlılıkta.

ilk olarak film eğlence olarak düşünülmüş. ama 1929'dan sonra, iş başka yere varmıştır; sürrealizme doğru yani. hatta bu dönemler öncesi de hem dali açısından hem de bunuel açısından pek de parlak yıllar değildir; ama bunuel'in annesinden kalan miras onlara bu filmi çekme imkanı tanıyacaktır. 1929'da dali ile bunuel fugeares'a giderler filmin çekimi için. hatta filmin ana noktası da onların rüyalarını oluşturacaktır:

bunuel'in ağzından:

''i told him about a dream that i had, and in which a long, tapering cloud sliced the moon in half, like a razor blade slicing through an eye. ''

''dali immideately told me, he had seen hands crawling with ants in a dream he had the previous night''

ondan sonra bunuel dali'ye''neden filmini çekmiyoruz'' der ve film çekilmeye başlar..

ve bir haftadan az bir sürede senaryoyu tamamalarlar. ana fikir ise ''no idea, no image that might lend itself'' to a rational explanation of any kind would be accepted''

filmde onlara göre anlamı olan bişey yoktur belki de bu anlamsızlığı vurgulamak için filmin içersinde ''bir zamanlar'' diye başlar ''ve bilmem kaç yıl sonra'' diye devam eder mekan konusunda da bir karmaşa vardır. bunun dışında ismine bakıldığında: hiç ir şekilde köpeğe atıfta bulunamamıştır belki de bu bağlantısızlığı anlamsızlığı tekrar vurgular. ama bir başka yönden de; un chien andalou bunuel'in şiirlerine vermek istediği isimdi. filmde dali de çok çalışmıştır özellikle en çok çabayı piyanoların üzerindeki eşeklerin dekorunu tamalamak için harcamıştır. onları da piyanonun üzerine şeker pekmezi yapıştırıcısıyla yapıştırmıştır.

film yayınlanmadan kısa bir süre önce bunuel ''ne olur ne olmaz olurda film kötü karşılanır'' diye seyirciye atmak amacıyla doldurabildiği kadar taş doldurmuştur cebine. ama taşları kullanmasına gerek kalmıyacaktır çünkü film büyük coşku ile karşılanmıştır. hatta amaçlarından birisi de breton'un sürrealist grubuna dahil olmaktı. bu filmden sonra ikisi de breton'un grubuna dahil olur.

filmde kesilen gözle alakalı binlerce yorum vardır. marksist freudcu vs.. ama benim özellikle dikkatimi çekenm yorum ise freudçu yorumdur ki zaten filmde rüyaların bir yansımasıdır. bu nedenle özellikle bilinaçaltına yönelik atıfları fazladır. freudçular tabi ki göz kesilme sahnesini kadının kızlığının bozulması olarak yorumlamışlardır.(bu sahne tamamen bunuel'in rüyasından oluşmaktadır.) burada bulut ile bıçak penisi, ay ve göz ise vajinayı temsil ettiği varsayılmaktadır ki ayın bazı kültürlerde bekareti temsil ettiği bir gerçek. gözün kesilmesi ve bulutun ayın önüne geçmesi bu noktada bekaretin bozulmasına atıfta bulunmaktadır.(ne olursa olsun bu yorum bana biraz saçma görünmekle birlikte, bunuel tarafından bu tip yorumların hepsine-marksist yorum da dahil- götünü göstermek suretiyle gülünmüştür)

bir diğer ilginç sahne de eşek ölüsüyle dolu piyanoyu kahramanımızın çekmeye çalışması ve onun karşısında ise kadını tenis raketi ile beklemesidir. bu noktada ilk görüntüde kahramanımız piyano üzeirndeki eşşek ölülerini çeker ama daha sonra ise iki tane rahibi çekecektir ki bu iki rahibin verdiği ağırlık kadınla cinsel ilişkiye girmesini engellemektedir. bu noktada bu sahne sürrealistlerin geleneğe karşıt durumunu betimlemektedir. bir diğer noktada din cinsel isteğina tatmin edilmesinin din tarafından engellenmesidir.

bir diğer nokta da tekrar dali'ye dönersek. resimlerinden tanıdığım kadarıyla dali'nin de kullandığı bir çok imge filmde yer almaktadır. özelliklepiyano tipi imgeleri dali genel analmda sanata atıfta bulundupu tablolarda kullanmmıştır. bir diğer imge de eldeki karıncalanmadır ki ''night of spider'' isimli eserde bu tip bir karıncalanma ağızda gösterilmiştir. yine göğüste çekmece de bol bol dalinin eserlerinde kullanılır mesela ''woman with drawer(çekmeceli kadın)'' iismli eserinde bu imge görülecektir. bu imgenin anlamı nedir peki? pek fikrim olmamakla birlikte wikipedia'da ''itching to kill'' olarak belirtilmiştir.

kaynaklar

british film enstitute, review of un chian andalou
wikipedia/un chian andalou
criterion collection/review of un chien andalou
Un Chien Andalou/roger ebert