yasın beş evresi

ingilizce'de five stages of grief olarak geçen ilk kez psikiyatrist elisabeth kübler-ross tarafından kullanılmış terim. ölüm, ayrılık, ölümcül hastalık gibi travmatik olayların sonrasında yaşanan duyguları toplar.

kübler-ross'a göre sıralama şöyledir:

inkar*: "yok canım" diye başlar ve uzar gider. bir türlü inanamama ya da inanmak istememe durumudur. yanlış teşhis ya da başkasıdır kaza geçiren falan gibi bahanelere sığınılır.

öfke*: artık durumla yüzleşilmiştir. kişi her şeye öfke dolar. "onca kişi arasında neden ben/o" sürekli kafasındadır. bu dönemde her şeyden nefret edilir. herkesle kavga edilir.

pazarlık*: hasta tanrı* ile pazarlığa oturur. ölümcül hastaların analarının "kurban kesicem" demeleri tam da budur.

bunalım*: en ağır evredir. kişi günlük aktivitelerini yapmaz. hiçbir şey istemez. yaşadığı travmanın şiddetine bağlı olarak elinden gelse soluk bile almaz. yaşamsal eylemler asgariye inerken ölüm (ya da her neyse yaşanan olay) korkusu tavan yapar. psikiyatristler bu dönemin destek alınmadan geçmeyebileceğini söylemekteler.

kabullenme*: "tamam yaaa. acısıyla tatlısıyla yaşadık bitti." denmeye başlanır. hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır belki ama bu iyi şeyler olmayacağı anlamına gelmez. falan filan... bir nevi düze çıkış işte.

duruma/kişiye bağlı olarak bu süreç uzun ya da kısa sürebilir. kısa sürmesi kişi için hayırlı olandır. uzadıkça durum daha kötüye gidebilir.