vardar ali paşa isyanı

yıl 1647; osmanlı'nın şanlı vezirlerinden vardar ali paşa'nın isyan yılı olarak da ifade edebiliriz. dönem 1640-1648 yılları arası deli ibrahim namı ile bilinen sultan ibrahim'in devlete hükmettiği yıllardır. aynı zamanda bu dönem "kadınlar saltanatı" olarak da ifade edilen saray içi entrikalarının gırla olduğu bir döneme dek gelir. padişahın etkinsizliği ve devlet işleri ile çok fazla meşgul olmaması-biraz da deliliğinden hareketle-rüşvet almış başını yürümüştü. saray hademeleri, haremağaları, nedimeler sürekli rüşvet almaktaydı. o dönemde sancak beyliği ve valilikler para ile satılırdı. en çok rüşveti veren göreve atanır ve verdikleri rüşveti de kısa bir süre içinde yerel halktan çıkarmaya çalışırdı. genellikle bu gibi işler rüşvetin sürekliliği ile yürümekte olduğundan sancakbeylikleri ve valiliklerin kısa süreli işgalleri yerel halk üzerinde parasını çıkartmaya çalışan açgözlü yöneticilere zemin hazırlıyordu. bu da otomatikmen halkın hoşnnutsuzluğuna neden oluyordu. bu dönem aynı zamanda dağ padişahlarının türediği yıllara rast gelir. osmanlı'da merkezi yönetimin zayıflaması neticesinde başkaldıran ve etrafına adamlarını toplayan paşa ve eşkiya isyanlarının birçoğuna şahit olmuştur osmanlı.

mevzubahis karakter vardar ali paşa adında sivas valisidir. 1647 ramazanında iki adamını gönderen dönem sadrazamı hezarpare ahmet paşa padişaha harçlık olarak 30.000 kuruş talep eder ve bunun yanında da ibşir paşa'nın nikahlısı olan perihan hatun'u isterler. fikrini sivas eşrafına soran vardar ali paşa eşraf ve halktan olumsuz cevap almış bunun üzerine sadrazamın mübaşirine bu paranın halktan toplanılamayacağını daha doğrusu para olmadığını belirtip mübaşiri geri göndermiştir. aslına bakarsanız vardar ali paşa o dönemde osmanlı'da bulunan paşalar içinde en dürüstü denebilir. halktan zorla para almak yerine para olup olmadığını halka sorma iyi yürekliliğini gösteren ve ibşir paşanın talep edilen karısını vermeyi reddeden vardar ali paşa hak gözeten bir insandır. halka zulmetmeyi reddetmiş ve bu meyanda devleti bile karşısına alıp, "ibşir'in namusu benim namusumdur" ve "bre bu dine sığar mı defol melun!" diyerek onu bazı erazil ve eclaf yığını saray yalamalarına vermeyi reddetmiştir.

fikri biraz ütopik olmakla birlikte vardar ali paşa devlet ve saltanat işlerinin kadınların eline kaldığını belirterek valiler, sancakbeyleri nakilleri ve halkın perişan olmasından dem vurup istanbul'a giderek bu mekruh kaideyi ortadan kaldırmayı tercih etmiştir. bu minvalde sncakbeyleri ve valilere mektuplar göndermiş ve keseyi açarak ne kadar erazi ve şaki varsa etrafına toplamıştır. sorun da buradan ortaya çıkmıştır. bu erazil ve eşkiyaya hakim olmak mümkün değildir, bunu geç anlayan vardar paşa iyilere dokunmamak kaydıyla bu eşkiyalara yakıp yıkabileceklerini söylemiştir.

bunun üzerine vardar paşa'nın isyanını tenkil etmek amacıyla vardar paşa'dan kendi karısını istedikleri ibşir paşa'yı üzerine saldılar. tarihin garip bir cilvesidir ki bu karşılaşma saraydakiler tarafından ya alay amacı ile ya da bu isnadı reddetmek amacıyla bu işe girişmişler ibşir'i vardar paşa üzerine salmışlardı. gerçi ibşir'in redlerine rağmen saray ipek kemendin ucunu göstermiş ve ibşir de bu olaya girmek zorunda kalmıştır. aslında osmanlı vakanivüsleri ibşir hakkında pek müsbet konuşmazlar, tenkil harekatındaki hileci davranışı da kendi hakkında müspet beslenecek bir fikir bırakmamıştır. bunun yanında köprülü mehmed paşa ile kara sefer paşa vardar ali paşa'nın üzerine gönderilmiş vardar paşa iksine de galebe ederek esir almıştır. lakin bu galibiyetten sonra gururlanan vardar paşa herkesi etrafına toplayacağına inanmış ve defterzade mehmet paşa ile ibşir paşa'ya da mektuplar göndererek yanına çekmeye çalışmıştı.

ibşir paşa da bu mektuplara görünürde müspet lakin içinden pazarlıklı yanıt vererek vardar paşa gibi hile bilmeyen namuslu adamı kandırarak bendesi ve kölesi olduğunu bildirerek onu ters bir zamanda yakalayarak ele geçirmiştir. bu olayın sonucunda ibşirin başı istanbul'a gönderilerek sarayın kapıları önünde tüm istanbul'u seyretmiştir!