uyma davranışı

pasif kişinin çoğunluğun fikrine uygun hareket etmesidir.
(bkz: sosyal psikoloji/#3086956)

bir kişinin kendi görüş ve düşüncelerini içinde bulunduğu grubun görüş ve düşünceleriyle değiştirmesi; onlara uymasıdır.

uyma davranışının üç şekilde gerçekleşir:

benimseme, kabul etme, itaat.

kişinin, mensubu olduğu grubun görüş ve düşüncelerini

gerçekten doğru bulması durumundaki uyma davranışına, benimseme;
doğru olduğuna inanmamasına rağmen bunlara inanmış gibi davranmasına, kabul etme;
uyma davranışı sergilemediği takdirde bir yaptırımın söz konusu olacağı için uyma davranışı sergilemesine, itaat denilmektedir.

uyma davranışını bazı sosyal faktörler maksimize eder.

bunlar:

grubun büyüklüğü
gruptaki sözbirliği
mevkii ve saygınlık
yüzyüze olma

şeklinde dört ortamsal faktör olarak kategorize edilmektedir.

ilgilenenler için;

(bkz: milgram deneyi)
(bkz: asch deneyi)

--spoiler--
1 asistan gökyüzüne bakarken sokaktakilerin %4'ü,
5 asistan gökyüzüne bakarken sokaktakilerin %16'sı,
15 asistan gökyüzüne bakarken sokaktakilerin %40'I

durup gökyüzüne bakmıştır.

milgram deneyi, grubun büyüklüğünün uyma davranışına etkisi deneyi.
--spoiler--

edit: imla.

karşısındakine %65 elektrik şoku verme emrine itaat ettirebilen normatif bir süreç. (bkz. stanley milgram'ın deneyi).

Uymanın Sebepleri:

1- Bilgi Etkisi: Bu uyma çeşidinde kişiler nasıl davranacaklarına ilişkin nesnel bir ölçüt olmadığı için diğerlerini örnek alırlar ve davranışlarını ona göre belirlerler. Örneğin yabancı bir ülkede nasıl davranacağımızı bilmediğimizden diğer insanların davranışlarını izleyerek onlara uyma gösteririz. Yani toplumsal gerçeği (genel kabul gören gerçekleri) belirlemek amacıyla uyma gösteririz.

2- Norm Etkisi: Bu uyma çeşidinde kişiler davranışları karşılığında ödül veya ceza görecekleri için davranışlarını değiştirirler. Örneğin kişi sevilmek, saygınlık kazanmak,yükselmek için ya da hapse girmemek, işten atılmamak için uyma gösterebilir.

Uymanın Dereceleri:

1- Kabul: Bu durumda kişi yalnızca davranışlarını değiştirir, düşüncelerini ve tutumlarını değiştirmez. Yani davranışında görülen değişiklik içsel değil sadece yüzeyseldir. Örneğin kişinin köşede trafik polisi olduğu için kırmızı ışıkta durması. Değişiklik içsel olmadığı için kişi fırsatını bulduğunda eskisi gibi davranmaya devam edecektir dolayısıyla en zayıf uyma türü budur.

2- Benimseme: Bu durumda kişi sadece davranışlarını değil düşüncelerini de değiştirir. Yani bir davranışı doğru olduğunu düşündüğü için yapar. Örneğin kırmızı ışıkta geçmenin trafik kazasına sebep olabileceğini düşündüğü için kırmızıda geçmeyen bir sürücü bu tür bir uyma gösterir. Davranış değişikliği düşünce değişikliğiyle birlikte olduğu için yani içsel olduğu için bu uyma türü öncekine göre daha güçlüdür.

3- Özdeşleşme: Bu durumda kişi kendisini ideali olan bir kişiyle veya fikirle özdeşleştirdiği için davranışını değiştirir. Örneğin iyi bir vatandaşın kurallara uyması gerektiğini düşünen kişi kendisi de iyi bir vatandaş olmak istediği için kırmızıda geçmeyecektir. Bu durumun önceki durumdan farkı benimsemede bilişsel bir seçim söz konusuyken, özdeşleşmede duygusal bir seçim vardır. Yani kişi mantığıyla değil duygularıyla uyma gösterir.

Uymayı Etkileyen Faktörler:

+ Çoğunluğun sayısı: Kişinin içinde bulunduğu grup büyüdükçe onların davranışına uyma daha fazla görülür.

+ Bağımlılık-Birliktelik: Grup üyelerinin birbirine bağlılığı yüksekse yani grup kimliği yüksek derecede gelişmişse üyeler daha fazla uyma gösterir.

+ Normun yapısı: Aşırı, şiddeti yüksek ve toleransı az olan normlar daha yüksek uymaya yol açar.

+ Kişilik özelliği: Yaşamını kendisinin kontrol etttiğini düşünen özgürlüğüne düşkün insanlar daha az uyma gösterir.

+ Baskının nedeni: Kişinin uyması gereken davranış kendisinin veya grubun iyiliği içinse daha fazla uyma görülür. Bir başkasının çıkarı için bu şekilde davranması gerekiyorsa uyma daha az görülür.

+ Bireyin kendisini bağlamış olması: Kişi daha önceden bir konudaki fikrini, görüşünü belirtmişse ona bağlı kalmaya çalışır. Örneğin toplum içinde sol siyasi görüşe sahip olduğunu söyleyen birinin yabancı markalı ürünleri kullanmamaya dikkat etmesi gibi. Bu durumda daha önceki beyanına aykırı düşmemek için kendisine ikram edilen sigarayı reddederek gruptan farklı davranış gösterebilir. Ya da Asch'in deneyinde en başta 2. çizgi cevabını veren kişinin daha sonra da bu cevabına bağlı kalması.

+ Azınlığın sayısı: Grup içinde azınlık bulunduğu zaman bu kişilerin uymasını azaltır. Örneğin hoca sınıfta "Anlamayan var mı?" diye sorduğunda kimse elini kaldırmazsa anlamayan bir öğrenci elini kaldırmaya çekinir. Fakat birkaç kişi elini kaldırırsa diğer öğrencilerin onlara katılması kolay olur.

+ Yanıtların açık ve gizli olması: Eğer kişiler örneğin bir oylamada yanıtlarını gizli veriyorlarsa, hem diğerlerinin yanıtlarını göremediklerinden hem de diğerleri kişinin yanıtın göremediğinden uyma davranışı azalacaktır.

+ Bireyin grup içi konumu: Bir grupta en çok uyma davranışını orta seviyedekiler gösterir. Çünkü en düşük seviyedekiler yükselme amaçları olmadığı için grup normuna daha az bağlıdırlar ve bu yüzden daha az uyma gösterirler. Üst konumdakiler ise zaten daha fazla yükselemeyeceklerinden grup normuna uymaya gerek duymazlar. Orta seviyedekiler yükselme istekleri olduğu için grubun kendilerini olumlu görmesi açısından uyma davranışında bulunurlar.