türkçede yapılan yaygın hatalar 1

görsel

Bildiğiniz sözcük kadar düşünür,

iletişim kurar,

Ve yazarsınız.

Kullandığınız dil ve sözcükler, kurduğunuz cümleler,
ikna etmek veya düşüncelerinizi anlatmak için verdiğiniz örnekler

sizi, sosyo-kültürel siyasi eğilimleriniz açısından ele verir.
_____________

Sözlüğe geldiğim ilk günden beri burada yazan,
Türk dili imla ve kurallarına (gramer)
duyarlı arkadaşların bıkmadan de-da kullanımı uyarılarını görünce gülmüştüm.

Aradan zaman geçince anladım ki,

Ağlamamız gerekiyormuş.!

___________




Türkçede genel bir kural olarak özel isimlere getirilen çekim ekleri kesme işareti (') ile ayrılır:

Ankara'nın, Türkiye'de, Mehmet'in vb. gibi.

Bununla birlikte bu kuralın sıklıkla hatalı uygulanan bazı istisnaları vardır:

1. Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumundan, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığına, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına, Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığının; Bakanlar Kurulunun, Danışma Kurulundan, Yürütme Kuruluna; Mavi Köşe Bakkaliyesinden, Gimanın, iş Bankasında.
________

2. Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:
Ortaçağda, Yükselme Döneminin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına.
__________

3. Özel adlardan yapım ekleri ile türetilmiş kelimelerden sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:

Türkçede, Türkçenin, Türkleşmek, Konyalı, Avrupalı,
Avrupalılaşmak, Türklerin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan.

Bunlar arasında en sık hatalı kullanılanlar;

Türkçede, ingilizcenin gibi dillerin sonuna gelen ekler ve Ankaralı, Suriyeli gibi yerleşim birimlerinin sonuna gelen -lı ekleridir.

Atatürkçülük, Müslümanlık, Hristiyanlık gibi özel isimlerden yapım ekleri ile türetilmiş kelimelerin sonuna gelen ekler süreksiz sert sessizlerle (p, ç, t, k) bitiyorlarsa, söylenildiği gibi (yumuşatarak) ve kesmesiz yazılırlar:

Atatürkçülüğün, Müslümanlığın, Hristiyanlığa.
______________

4. Özel isimlere gelen çoğul ekleri kesmeyle ayrılmaz:

Ahmetler, Yakup Kadriler, ingilizler.
___________

(Gelelim en yaygın hataya)

"de" bağlacının ve "-de" ekinin yazılışları

Bağlaç

1. Bağlaç olan (dahi anlamındaki) "de" her zaman ayrı yazılır:
Kızım da geldi. Yarışmalara Türkiye de katıldı. Güç de olsa bulunur. Konuşur da konuşur.

2. Bulunma hâl (durum) eki olan "-de" her zaman birleşik yazılır:
Araba yolda kalmış. Bir saattir ayakta duruyorum. Ankara'da havalar çok soğukmuş.

NOT 1a: De'nin ayrı yazılıp yazılmadığını kontrol etmenin en kolay yolu de'yi çıkartıp cümleyi okumaktır.

Eğer cümlenin anlamı "hemen hemen" aynı kalıyorsa cümledeki de bağlaçtır ve ayrı yazılmalıdır.

Eğer cümlede ciddi bir anlam bozukluğu ya da anlam değişmesi gerçekleşiyorsa hâl ekidir ve birleşik yazılmalıdır.

Örneğin "Ankara'da havalar çok soğukmuş." cümlesi, -da hâl eki çıkarıldığında devrik cümle olur. Oysaki "Kızım da geldi." cümlesindeki de bağlacının çıkarılması anlamı "pek" değiştirmez.

NOT 2a: De bağlacı konuşma dilinde bazen te veya ta olarak kullanılsa da,
her zaman de veya da olarak yazılır.

Aynı kural hâl eki olarak kullanılan -ta ve -te için geçerli değildir.
Dolap da koltuk da orada kalsın [bağlaç]. Dolapta şeker var [hâl eki].
_____

Ki Eki Nasıl Yazılır?

Ek olan "-ki" ünlü uyumuna uymaksızın kendinde önce gelen kelimeye bitişik yazılır:
Bu sayfadaki yazıyı okudunuz mu?

Bağlaç olan "ki" ayrı yazılır:

Olmaz ki!
Böyle de yatılmaz ki!
Atatürk diyor ki: ...

"Ki" bağlacı bazı kelimelerle zamanla kalıplaştıkları için bitişik yazılır:

Halbuki oysaki sanki mademki
_______

(Yine az bilinen başka bir hata)

Sayıların yazımında yapılan bazı hatalar:

1. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:

iki yüz, üç yüz altmış beş.

Bununla birlikte, sayılardan oluşan oyun adları birleşik yazılır: Yirmibir, altmışaltı.

2. Sayılarda kesirler nokta ile değil, virgül ile ayrılır:

3. Beş ve beşten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur:
326.197, 49.750.812
________

Diğer bazı hatalar:

Üç nokta yerine iki nokta veya üçten çok sayıda nokta kullanılmaz.

Yanıtı belli olan ya da içinde gizli olan cümlelerin sonunda soru işareti kullanılır:

Haksız mıyım? Burası gibi memleket var mı?

Anlamca soru cümlesi olmayan cümlelerde soru işareti kullanılmaz:
Kaça aldım, şimdi hatırlamıyorum.
___________

Şimdilik bu kadar,

eminim sözlükte yazan türk dili öğretmenleri kalan eksiklikleri tamamlayacaklardır.